Kino-ditari 2009!

[peoples]

35 RHUMS. Claire Denis.

Hapja e filmit me një sekuencë të gjatë, ku nga një kabinë treni, dikush vështron dekorin që jep dhe mesazhin e parë për spektatorët, mund të jetë një udhëtim i vazhdueshëm, i mundimshëm që bën trupi drejt një hapësire të panjohur, drejt jetës që mposht çdo refleks të fituar më parë. Fillimi i filmit nuk jep asnjë zhvillim, planet qëndrojnë të heshtura si dhe personazhet që filmohen në tren, në lëvizje, në cepa rrugësh, në plane të ngushtuara, për të dalluar më mirë emocionin që rrjedh nga lëkura dhe magjia e dritës.

Filmi i Claire Denis, një regjizore e njohur për publikun francez për filmat e saj aspak të thjeshtëzuar, ka si temë marrdhëniet prind-fëmijë (në rastin konkret: baba-vajzë). Regjizorja ka marrë një moshë të caktuar për t’iu përgjigjur disa pyetjeve që mund të dalin nga goja kur sheh se një temë e tillë, prind-fëmijë, është aq e rrahur në kinema. Joséphine, nje nëntëmbëdhjetëvjeçare bukuroshe, kujdeset për të jatin, kujdesje që sjell pak nervozitet tek ai. Skenari nuk zbërthen njëherësh dramën e kësaj familje. Shumë personazhe ndërhyjnë, dekori gjithashtu, por edhe mungesa e një dialogu të pandërprerë. Regjizorja duket se i ka dhënë më shumë rëndësi shikimit, prekjes dhe ngjeshjes së trupave. Personazhet ecin së bashku, ato futen në një kuadër për t’i dhënë më shumë forcë bërthamës së kësaj familjeje që nuk dallohet mirë se kush është shkaku i ndarjes në copëza të hapësirës ku personazhet jetojnë.

Udhëtimi i Lionel (babai i Joséphine) mund të ndjehet dhe si një shkëputje nga trupi i tij i diçkaje që ai e mendonte të tijën. Termi shkëputje hap dhe dramën e këtij babai që ecën me shpejtësi si dhe treni i tij. Këtu, koha ka një forcë. Spektatori është gjithnjë në lëvizje , ai sheh trupat të filmuar me pasion. Regjizorja është e njohur për kinemanë e saj intimiste. Në fakt filmi nuk ngatërrohet vetëm me problemet psikologjike të një familje të copëtuar nga fati, regjizorja krijon më shumë lidhje ndërmjet prindit dhe rrethit shoqëror që shoqëron personazhet në dekorin social.

Filmi që mban si titull një traditë të vjetër, që shpjegohet vetëm në skenën mbyllëse të filmit, ku 35 gota rhumi duhet gëlltitur, mbështillet me një pëlhurë pesimizmi në pamje të parë, por që nuk mund të pranohen si skena të mbushura me trishtim sepse regjizorja filmon jetën dhe ndryshimin e qënieve në këtë jetë shpesh herë të pamëshirë. Mbetet një film i mirë, intim, familjar që ngré shumë pyetje dhe që mundohet të ngrihet pak nga fluksi i pafund i imazheve që mbushin sallat me spektatorë që nuk dinë të krijojnë një lidhje midis imazheve dhe gjëndjes së tyre fill pas projektimit.

Të gjitha shanset e mira të ofrohen pasi të kesh parë 35 Rhums i cili është një përballje filozofike me çastet që shkatërrohen dhe ritmin e një jete që nuk rend së zhdukuri. Jeta që filmon Claire Denis është e mbushur me melankoli, por ajo di si t’i përgjigjet spektatorit i cili rri vigjilent në kolltukun e tij komod, me disa skena familjare, aspak serioze, jo si në telenovelat e pasditeve me shi; me disa lëvizje të kameras e cila bën që planet filmike të shndërrohen në tabllo, dhe kjo mund të jetë kinematografi e mirfilltë. Mund të them që Denis filmon një pasazh, një fletë libri, një notë muzikore dhe lë një shenjë në kinema me filmat e saj që nuk preken dhe aq lehtë nga kritika boshe e opinionit të masave të cilët rendin pas orgazmave sterile të një kinamatografie që përplaset me ne, spektatorin, i cili akoma është kureshtar për tu mbyllur në një dhomë të errët për të vështruar plane të realizuara me bindje dhe forcë karakteri.

[autori]

TONY MANERO. Pablo Larrain.

Si të flasim për të kaluarën e një vendi të mbajtur nën diktaturë nga fashistët? Si të flasim për Pinochet-in, këtë diktator fashist? Si ta përshkruajmë historinë e disa njerëzve që ndodheshin të traumatizuar nga funksionimi i shoqërisë? Si t’ia paraqesim publikut kundërvënien e rinisë këtij regjimi totalitar pa u futur në detaje dhe pa përdorur shumë figurantë me armë në dorë? Pablo Larrain, regjizori kilian 32 vjeçar, na jep shumë përgjigje me filmin e tij Tony Manero me forma të dashura nga publiku që kërkon një kinema që komunikon me të.

Për t’iu futur interpretimit të këtij filmi, që nga titulli kuptohet se lidhja midis Saturday Night Fever, film i John Badham (1977) nuk është rastësi apo kënaqësi thjesht për të ndjekur pak modën e remake-ve anë e mbanë artit. Tony Manero që në filmin e Badham interpretohet nga John Travolta, është historia e një kërcimtari amator që është i apasionuar me personazhin e filmit (Saturday Night Fever). Ai (Raul) identifikohet me këtë personazh që kërkon ta imitojë për një konkurs televiziv. Por për të arritur deri aty, Tony nga Kili, përpiqet me të gjitha forcat që koha dhe dija i japin. Mbyllja e filmit përcjell mirë mesazhin që don të japi regjizori, një mesazh tronditës. Sepse filmi e trondit spektatorin në kolltukun e butë të kinemasë. Përpunimi estetik nuk ndjek ndonjë rregull. Në film ngjyra gri mbështjell trupat dhe shpirtin e Tony-n që don t’i ngjasojë atij amerikan. Por ndodhja në një shoqëri të ashpër, të mbyllur, vrastare, i mohon shumë detaje spektatorit që nuk ka shumë informacione për Tony-n, përveçse disa kolegëve që përpiqen të krijojnë spektakle për të mbijetuar. Këto janë njerëz të privuar nga fjala e lirë. Njerëz të gjymtuar sepse ëndërronin të pamundurën. Personazhi i filmit është pasqyra e kësaj shoqërie agresive, të cunguar, të rënduar nga privimi, të gjymtuar nga urrejtja dhe shkatërrimi shpirtëror.

Eshtë portreti i këtij personazhi që flet shumë pak, por që vështron gjithçka. Ne, spektatorët, jemi gjithmonë pranë tij, shohim nëpërmjet vështrimeve të tij. Dhe arritja e këtij filmi, i cili mund edhe ta mërzisë spektatorin me ankthin e mbylljes, qëndron në faktin që regjizori nuk privohet të ndërlidhi dy filmat në disa pika të forta. Kush e ka parë filmin e Badham, mund ta ndërtojë më mirë historinë që lidh këto dy filma.

Une jam plotesisht dakort me te gjitha keto qe thua ti, por... ne leter ! Ne film, ajo qe me shqetesoi disi gjate shikimit, eshte fakti qe nuk arrita te pozicionohem ne raport me personazhin qe shihja, ose siç ke qejf ti te thuash, "shohim nëpërmjet vështrimeve të tij".

Kete nuk kuptova (ose me sakt, nuk ndjeva) une. Ose edhe më sakt, m'u duke "strange" (e çuditshme): a kisha te beja me dikë qe eshte ne limitet e te mefshtit (simple d'esprit) apo me nje manipulator me patentë te klasit te pare ??! Ose, edhe nese jane te dyja (une nuk "pashe" gje!), nuk kuptova (nuk pashe, nuk ndjeva) raportet qe kishin personazhet rrethues me heroin kryesor te filmit. A e merrnin per tiran, apo per torollak ?? Qe personazhi kryesor flet pak, kjo nuk eshte ndonje merite ne vetvete ne nje film. Ndaç te fliste pak, ndaç te fliste shume, une doja ta kuptoja (ta lexoja, ta shikoja, të me shfaqej para syve) si personazh, te merrja vesh se kush eshte dhe ç'fare ben dhe pse eshte ashtu siç eshte. Por per kete nuk e ka fajin personazhi, por regjizori, qe nuk na e dorëzon personazhin, qe nuk na e "jep". Mu duk se regjizori luan nje çike si macja me miun me mua si spektator, qe ta beje interesant.
Nuk eshte puna se "nuk eshte film i mire", talent ka aty, ok, ("te dhjefsha talentin - tha, se nuk eshte vetem pune talenti !" ), por filmi here me argetonte, here me nevrikoste...

i çuditshem .... (por jo personazh i çuditshem, por film "i çuditshem", qe te kuptohemi.
Ose per paralelizem: me la te njejten ndjesi "te çuditshme" qe me kish lene rumuni "4 muaj, 3 jave, 2 dite" : shume te talentuar keta regjizoret e rinj te kesaj "rrace", ok ok, por ja qe me bejne nje çike nevrik me kete performancen e tyre "marramendese"...

[autori]

O peoples,
po shtoj diçka qe te jem disi me i qarte (me ty dhe me veten), e qe mos e marresh postimin tim te meparshem per "hartim te bukur" apo snobizëm.

E mban mend filmin rumun "4 muaj, 3 jave, 2 dite" ? Pata thene askohe qe filmi, edhe pse nuk eshte i bere pa talent, problemi eshte se ta merr shpirtin, te merr frymen, nuk te lé nje minute te vetme te marresh fryme : regjizori nuk i jepte asnje shanc te vetem heroines se filmit, qofte dhe per te pushuar 5 minuta !! Me te njejtin pikeshikimi e shikonte nga fillimi ne fund heroinen e tij : Viktime, viktime, viktime ! (ndofta ndaj dhe, e vetmja skene e mire e filmit, eshte ajo kur vajza e re shkon tek shtepia e te dashurit te saj dhe hà darke me njerezit e tij, sepse pikerisht, me ne fund, me ne fund, pak pushim dhe per heroinën). Shkurt, a thua se regjizori kishte per objektiv te vetem te na habiste, te na habiste dhe vetem te na habiste. 2 ore film dhe vetem nje qellim artistik paska nje regjizor ?? Sepse duket sikur regjizori te thote : "Te tjerat, i di une, ju habituni, trondituni, vetem per kete keni ardhur ne kinema !".

Identik i njejti problem edhe me kete kilianin (regjizor i ri dhe ky, si puna e rumunit, duket qe jane te te njejtes "shkolle"). I njejti problem me Tony Maneron e tij : Po ç'fare raportesh ka ky Tony me ata qe e rrethojne ? Per ç'fare e marrin ata (dhe ne, si shikues, bashke me ta): e marrin per tiran, per torollak apo per delirant ? Asnje pergjigje nga regjizori : merreni siç jua tregoj une, regjizori, dhe mos e lodhni mendjen !

Por me duket se, germo e germo, e gjitha kjo e ka nje shpjegim. Ti e pé qe filmi eshte i frymezuar nga nje histori e vertete, pra ne Kilin e viteve 70 ka ekzistuar vertet nje njeri i tille, i marrosur pas John Travoltes së "Etheve e se shtunes". Ok deri ketu.
Po shikoja pak dosjen e regjizorit, per filmin. Perveç faktit qe filmi i dedikohet X (filan) personi ... asnje fjale me teper per kete person ! Me nje fjale, regjizorit (i cili vete nuk kish lindur ende kur personi ne fjale kercente para pasqyres si John Travolta !!) i lind ideja te beje nje film per të, por... vetem e vetem qe te na çudise ! Duket ashiqari qe regjizori di pak gjera di per kete njeri, dhe duket ashiqari qe pak i intereson ! (Me kete nuk dua te them se nuk eshte e drejte e regjizorit te beje nje film per nje periudhe kur vete ka qene foshnje, kurrsesi !).

I njejti demarsh artistik, me duket, ka funskionuar edhe per "4 muaj, 3 jave, 2 dite". Regjizori, çunak i ri, as qe kish lindur kur rumunet ne kohen e Causheskut abortonin klandestinçe. Kjo nuk ja mohon te drejten per te bere nje film per ate periudhe, por nese i futesh nje gjeje te tille, duhet te interesohesh vertet per njerezit dhe ngjarjet qe filmon, dhe jo te mjaftohesh me truke artistike te tipit :
-kamera ne sup, se duket si "ngjarje e gjalle"
-mos vë muzike ne film, se ka thene Tarkovski qe s'duhet muzike ne nje film artistik
-qepju kemba-kembes personazhit kryesor, se keshtu i hyp tensioni publikut
etj etj etj

Ndaj dhe me kujtohet qe publiku rumun e priti shume ftohte ate film, dhe mediat rumune kishin shkruar : "Nuk e marrim vesh se ku do me dale regjizori, pse e ka bere".

Jam i bindur qe te njejten gje do kene thene ata pak kilianë qe mund ta kene pare Tony Maneron. Ndersa ne "perendimorët", duhet ta adhurojme filmin ! Ca fait intelligeant ! ...

Prandaj, jo rastesisht nganjehere degjohet te thuhet me te drejte se behet fjale per filma qe vijne nga ish-vende te Botes se Trete, por qe i drejtohen vetem "publikut sqimatar oksidental" ose etiketohen ne menyre pezhorative si "filma festivalesh" : me gjithe respektin qe kam per nje pjese jo te vogel te ketyre "filmave te festivaleve", diçka te vertete ka ne kete mes !

[autori]

Te marr nje shembull te kundert, po prap nga keta filmat qe shfaqen "neper festivale", por tek te cilët, regjizori ka nje demarsh (perçapje) artistike krejt te ndryshme nga ato qe citova me lart (nga filmi rumun apo ky kiliani per te cilin po flasim).

Te marrim "Hunger" te anglezit McQueen. Edhe personazhi i "Hunger" ka ekzistuar prej verteti, dhe ne nje periudhe kur McQueen ishte kalamà ! Por interesimi i regjizorit per heroin e filmit te tij eshte krejt tjeter. McQueen nuk na e jep heroin e tij (Bobby Sands) si te dhene nje here e mire. Perkundrazi, edhe pse te mbyllur ne nje biruce te qelbur burgu, marrin vesh plot gjera nga ky Bobby Sands, qofte edhe permes te vetmes sekuence fikse 20 minuteshe te bisedes se tij me priftin. Edhe Bobby Sands ishte viktime, por regjizori nuk na e shfaq vetem si viktime, perkundrazi, na e shfaq se pari si njeri me mish, me gjak, me ndjenja, me dyshime, me dyzime, me kembengulje etj etj. Jemi ne, si spektatore pastaj qe i japim atij statusin e heroit. Por jo regjizori !

Shkurt, McQueen interesohet per personazhin e filmit te tij, tamam siç thote ajo shprehja shqiptare "si mëma per femijen e saj". E njejta gje mund te thuhet edhe per "Che"-në e Soderberg-ut :eshte mese evident fakti qe Soderberg-u ka germuar e qemtuar prej kohesh per heroin e tij (ne dosjen e shtypit te tij thuhet qe ai ka punuar per kete projekt qe prej 7 a 8 vitesh !). Biles une u habita (per mire !) me ate film, pra me "Che"-në, sepse nuk e prisja kete gje nga nje regjizor prej te cilit nuk prisja prej kohesh ndonje gje te madhe (e kam fjalen per Soderbergun).

Po te njejten gje mund te themi per filmat e Pedro Costes apo Jia Zhang-ke: eshte flagrante dhe per tu adhuruar se sa i intersojne ketyre kineastëve personazhet qe ata filmojne ! Dhe kjo duhet te jete arsyeja kryesore pse filmat e tyre na pelqejne aq shume ! Dhe mos harro se edhe filmat e tyre jane shfaqur neper festivale, por qe evitojne (fale punes se tyre si kineaste) ate fare pozimi, qofte dhe te kamufluar, te nje pjese te mire te "filmave te festivaleve".
Te kujtohet para 10 a 15 vjetesh se si kish qejf te dukej interesant me kinematografine e tij Lars Von Trier-i ? (me ndonje perjashtim, si psh "Idiotët", sepse pikerisht, ne ate film, Lars-i nuk merr poza,pra nuk perpiqet "te behet interesant" (siç thone kosovarët), por interesohet sinqerisht per personazhet e filmit te tij). Ku eshte sot Lars Von Trier-i ?? Ne halé, mender teje. Aty duket se do perfundojne, po vazhduan ashtu, edhe rumuni, edhe kiliani, edhe dreqi me te birin...

Te jap dhe nje shembull te mire te fundit, nje shembull shqiptar : Nje djale i ri, qe quhet Joni Shanaj (duhet te jete i biri i Mevlanit), ka bere ne vitin 2001 nje dokumentar (si pune dipllome, ne fund te studimeve te tij per kinema ne Suedi) pra nje dokumentar qe titullohet "Ivi, Tirana punk", qe i dedikohet nje djali te ri tiranas te viteve '80 (me kujtohet edhe mua !!) qe quhej Ivi e qe ishte i pari dhe i vetmi punk-rock shqiptar i atyre viteve (dhe qe mileti i asaj kohe e merrnin per te marrë !... ). Per fat te mire, dokumentari mund te shihet ne youtube : http://www.youtube.com/results?searc...irana+ivi+punk - edhe pse i copezuar ne 11 segmente (per fat te keq, mungojne dy segmentet e para, por s'ka gje).
Ajo qe eshte per tu pergezuar eshte interesi qe tregon Joni Shanaj per heroin e tij (edhe pse Ivi ka gati 10 vjet qe ka vdekur...). Edhe pse dokumentar, filmi eshte pasionant ! Hidhi nje sy, ja vlen. Pune per tu lavderuar.




post scriptum :

Korçar-o, meqe permenda Pedro Costen : bleva ne DVD dhe pashe "No quarto da Vanda" (Ne dhomen e Vandes). C'te te them... jam dakort me ty : ja kalon edhe Ventures !
Filmi shoqerohej edhe nga nje liber, me nje interviste 170 faqeshe te Pedro Costes. E di qe e ke pare filmin; por po deshe, te ta fotokopjoj e ta dergoj intervisten. Me thuaj.

[korçar]

Nuk "para blej" DVD por nje nga te paktet qe kam blere eshte "No Quarto da Vanda", dhe ne fakt e bleva per arsye te librit qe e shoqeronte, sapo dola nga shfaqja ne ekran te madh i te njejtit film. A e pe çfare gjeneroziteti mor autor!...

[autori]

Nuk "para blej" DVD por nje nga te paktet qe kam blere eshte "No Quarto da Vanda", dhe ne fakt e bleva per arsye te librit qe e shoqeronte, sapo dola nga shfaqja ne ekran te madh i te njejtit film. A e pe çfare gjeneroziteti mor autor!...

Edhe une nuk "para blej" DVD. Por kesaj rradhe puna ishte ndryshe...

E ç'mund te them une per Vanden ? Si ti gjej fjalet ??... Je suis sans voix... Di vetem te them qe kur e zinte kolla Vanden, me dukej sikur kollitej gjithe njerezimi... dmth edhe une i ziu para ekranit...

Po e bej dhe une si Rexhep Qosja, qe e mbyllte nje bisede te tijen me nje citim te moralistit francez La Rochefoucauld e qe na paska thene nje gje me mend qe ne shek. e XVII : "Vetëm të sinqertit mund të bëhen vërtet krijues të mëdhenj në art e në shkencë".

[korçar]

Po po ate desha te shtoj dhe une, filmat e Kostes te shuajne fjalet, "kinematografi" e kulluar qe s'ka nevoje per fjale, ne fakt ajo qe ti shuan fjalet eshte intuita e peshes se gjithe atyre qe duhen thene...

Dikur kam pasur nje mendim per Kosten : "Le regard qui soutient les corps."

[peoples]

Nuk mendoj qe filmi qenkerka aq i thate dhe mosperfilles ndaj personazheve. Ti e pé se si i filmonte tre femrat qe ndiqnin Tony-n. Regjizori, i mbeshtetur tek filmi i viteve 70-te, dhe tek historia e popullit te tij, arrin te na e zbertheje per te mos rene ne sentimentalizem. Nuk na duhet se kush ishte, se çfare bente me pare ky njeri. Ne film mund edhe te flasim per nje dite te caktuar, si dhe per nje jave apo nje shekull.
Nuk shoh ndonje lidhje midis filmit fitues ne Cannes dhe Tony Manero. Ndoshta ti i ke pak me paragjykim regjizoret e rinj te mijevjeçarit te trete. Por nuk duhe te harrosh se rinia e Antonionit ishte e ndryshme nga ajo e sotmja, si dhe e shume regjizoreve te tjere. Po t'i shohesh filmat e viteve 50-te te Bergman, apo te ndonje tjetri, p.sh. Monica, La honte, mund te kuptosh rinine, pjekurine e hershme te nje miti ne Kinema. Nuk e ve ne te njejten banke Pablo Larrain, por ndoshta ai ka guximin t'i flasi botes me nje histori te influencuar nga origjina e tij.
Tony Manero ka nje shije te mire, edhe pse nuk e perjashtoj se disa elemente ia lehtesojne rrugen, ndoshta i bie pak shkurt me ate mbylljen alla Hitchcock, ndoshta duhet t'ia veshtiresonte rrugen ketij krimineli psikopat. Por, mendoj, se mesazhi i filmit, edhe pse shpesh mendojme se ky film ka disa mesazhe, eshte i qarte qe ne planet e para ku kamera ndjek Tony-n qe nuk flet por vetem gjuan me syte e tij porsi nje tiger i uritur. Mesazhi kryesor mendoj se eshte transformimi i nje shoqerie ne krim i rrethuar nga nje terror psikologjik te tmershem. Mund t ekete dhe nje lidhje me pulsionin skopik. Spektatori eshte i detyruar te ndjeki hapin e Tony-t. Ne C d C, H Aubron shpjegohet mire tek nje fraze "Raul Tony, njeheresh i fjetur dhe kercenues, misheron konformizmin e tmerrshem te Pinochetit; ne trupin e tij gjendet populli qe flé dhe policia qe vret..." (perkth. imi). Pra ketu eshte frika dhe butesia e nje filmi te vogel, por qe pret te veshtroje ndryshe diçka te dukshme.

[autori]

Nuk na duhet se kush ishte, se çfare bente me pare ky njeri.

Jemi keqkuptuar, por me duket se e ka fajin shqipja : kur shkruaja "Mor po kush eshte ky njeri ?", nuk e kisha fjalen : "cili ishte ky njeri (ç'fare bente më pare ky njeri, ku e blente buken, etj etj etj)", por si eshte ky njeri, si t'a filmojme kete njeri, ç'fare ka per ti filmuar ketij njeriu, si ta prezantojme tek spektatori. Une nuk kuptova asgje nga ai (njeri pra)! Pata pershtypjen qe regjizori e "mbante" per vete, e luajti kukafshehti 90 minuta me mua, sikur donte te me thoshte: "Jo moreeee, dashke te dish me shume per heroin tim, ëëë ! Ate e di une, ti mahnitu".

E di si eshte puna ? Nganjehere, nga i njëjti regjizor mund te shikosh dy pozicionime te ndryshme, ne dy filma te ndryshem te tij. Po marr prap Lars Von Trier-in. Ti e mban mend "Dogville". Nicole Kidman, viktimë nga fillimi ne fund. 3 ore viktime ! Nje tmerr i vertete ! Film i ftohte, personazhe qe ekzistonin veçse teorikisht. Vetem teorikisht ! A+B= C. Kaq eshte ai film.

Pastaj, Lars-i beri "Manderlay", qe ne fakt eshte shume here më i mire ! Pse ? Sepse papritur, personazhet provojne shijen e deshires (desire) (heroina biles bie ne dashuri me zezakun !), dhe hop!, regjizori u jep frymemarrje personazheve te tij : ata luajne, argetohen duke luajtur, krijojne (inventer), misherohen (s'incarner). Du vrai cinéma !

Pra, dua te them: gjithshka varet nga bujaria e regjizorit. Mua kiliani mu duk kërnac me spektatorin, dhe une, qe nuk jam mazohist nga natyra, kam qejf te argetohem ne kinema, te qesh, te qaj, te mrekullohem, te merzitem, te çuditem, por jo te torturoj veten duke pritur qe filmi te jete nje çike bujar me mua (jo per nga skenari, jemi dakort, por per nga mizaskena, per nga qellimet regjizoriale, per nga "façon d'etre" (menyra e te ekzistuarit) te filmit ! Ose, akoma me thjesht: eshte tamam si raporti me njerezit: nuk i kam qejf une njerezit qe bejne si interesant kot. Po qé se je intresant si njeri, hë, hidhu, m'u hap, hajde drejt meje, paraqitu siç je, pastaj shohim e bejme. Biles, edhe po te jesh enigmatik per nga natyra (qe do korrespondonte me disa filma te vales se re gjermane, por jo te gjithe amà), s'ka problem, une i kam qejf enigmatikët, por enigmen tende mos e fshih, me jep shanc ta kuptoj, tregohu bujar, gjithe duke qene enigmatik.

Ok ?

Ndoshta ti i ke pak me paragjykim regjizoret e rinj te mijevjeçarit te trete.

Jo mor hiç fare ! E adhurova punen e bere nga McQueen ! Biles edhe filmit te Joni Shanajt qe duhet ta kene pare jo me shume se 50 veta i heq kapelen ! Hallall i qofshin fjalet e mia te mira.

Por nuk duhe te harrosh se rinia e Antonionit ishte e ndryshme nga ajo e sotmja, si dhe e shume regjizoreve te tjere. Po t'i shohesh filmat e viteve 50-te te Bergman, apo te ndonje tjetri, p.sh. Monica, La honte, mund te kuptosh rinine, pjekurine e hershme te nje miti ne Kinema. Nuk e ve ne te njejten banke Pablo Larrain, por ndoshta ai ka guximin t'i flasi botes me nje histori te influencuar nga origjina e tij.

Prap ti me Antonionin ? Te dhjefsha mu në Antonion e Bergman ! . Po rri aman, ne po themi ja "ujku", ti tha: ja gjurmëëëët (gjurme te arta, me demek !) Po ben dhe ti si interesant apo si ? lol ;
Leri ore rehat t'u prehen kockat ne xhenet (parajse, me nje fjale), se ata vaten e shkuan dhe e fituan parajsen e tyre. Halli eshte te fitojme dhe ne nje çike tonen, dmth te behemi nje çike njerez sa jemi gjalle!...

[peoples]

Pra, dua te them: gjithshka varet nga bujaria e regjizorit. Mua kiliani mu duk kërnac me spektatorin, dhe une, qe nuk jam mazohist nga natyra, kam qejf te argetohem ne kinema, te qesh, te qaj, te mrekullohem, te merzitem, te çuditem, por jo te torturoj veten duke pritur qe filmi te jete nje çike bujar me mua (jo per nga skenari, jemi dakort, por per nga mizaskena, per nga qellimet regjizoriale, per nga "façon d'etre" (menyra e te ekzistuarit) te filmit ! Ose, akoma me thjesht: eshte tamam si raporti me njerezit: nuk i kam qejf une njerezit qe bejne si interesant kot. Po qé se je intresant si njeri, hë, hidhu, m'u hap, hajde drejt meje, paraqitu siç je, pastaj shohim e bejme. Biles, edhe po te jesh enigmatik per nga natyra (qe do korrespondonte me disa filma te vales se re gjermane, por jo te gjithe amà), s'ka problem, une i kam qejf enigmatikët, por enigmen tende mos e fshih, me jep shanc ta kuptoj, tregohu bujar, gjithe duke qene enigmatik.

Ok ?

O autori, po dukesh pak i pakuptueshem per mua ne ato qe thua ne lidhje me bujarine (kinematografike) njerezore. Nejse, ndoshta fjalet shkojne edhe me larg se kinemaja per te cilen jemi mbledhur dhe po dredhim fraza.
Mua filmi me dha aq sa doja te dija. Nje kinema e lire mund ta quaj, po aspak tinzare. Me aq sa po kuptoj une, ty te duket se regjizori ta ka hedhur. Po eshte e vertete. Cdo regjizor na e hedh. Cdo artist qe shkojme e ia shohim vepren na e hedh. Por duhet kurajoja per ta pranuar apo kritikuar.
Sapo dola nga filmi Gran Torino, ku ne nje salle 420 vendeshe, kishte nga te gjitha perzierjet nejrezore. Klithma, shume qeshje, grricje thonjsh, nenqeshje me mimiken e plakushit Clint. Ndersa une kisha vendin tim dhe isha i gjithi ne kinemane e Clint-it, nese mund te shprehem keshtu; po vezhgoja dhe ndertoja diçka brenda vetes time.
Tony Manero, mua me la nje hapesire qe eshte e domosdoshme. Ty jo! Ti qendro ne bindjet e tua, te kuptoj dhe te pershendes.

[Fiori]

Hello - Përshendetje,

Me ne fund vajta pashe 'The reader' sot. Nuk pushoja dot se qari edhe dy ore pasi kish mbaruar 'filmi' : ) S'e morra vesh nga me erdhi...por per sa i perket realizimit eshte ndoshta ne te paktet per te mos thene i vetmi film i bazuar ne nje liber qe kam lexuar i cili nuk me ka zhgenjyer.

E sugjeroj per ata qe s'e kane pare...

[autori]

Sapo dola nga filmi Gran Torino, ku ne nje salle 420 vendeshe, kishte nga te gjitha perzierjet nejrezore. Klithma, shume qeshje, grricje thonjsh, nenqeshje me mimiken e plakushit Clint. Ndersa une kisha vendin tim dhe isha i gjithi ne kinemane e Clint-it, nese mund te shprehem keshtu; po vezhgoja dhe ndertoja diçka brenda vetes time.

Kaq bré ?

Une hezitova te shkoja dje ta shihja, dhe perfundimisht ja vesha e pashe nje komedi : "Cyprien". Dhe bera mire shume !
S'ka ngel media dhe shtyp ne France pa e share me nene e babe komedine e re te Elie Semoun (doemos, gjithe elozhet kane shkuar per Eastwood-in...). Por ajo eshte komedi e mire. Larg se qenit 100% e arrire (doemos, nuk ka mizaskenen apo fotografine e "STEAK"), por eshte perpjekje per tu lavderuar. Meriton te shihet, te pakten shume here me teper se sa filmat e tjere komerciale, aktualisht ne ekrane. Kritikët me demek thone se eshte plagjiature, dmth filmi kopjon filmat e Judd Apatow, meqe flet per "looser" dhe "geek". Po Apatow nuk e ka monopolin e kaqolëve !


ps: muzika eshte klas ! E ka bere nje nga dy anetaret e grupit elektro : AIR !

[autori]

Hello - Përshendetje,

Me ne fund vajta pashe 'The reader' sot. Nuk pushoja dot se qari edhe dy ore pasi kish mbaruar 'filmi' : ) S'e morra vesh nga me erdhi...por per sa i perket realizimit eshte ndoshta ne te paktet per te mos thene i vetmi film i bazuar ne nje liber qe kam lexuar i cili nuk me ka zhgenjyer.

E sugjeroj per ata qe s'e kane pare...

Henri,
ke lexuar apo di gje (a eshte thene gje) per mungesen absolute te filmit te Eastwood "Gran Torino" ne Oscar kete vit ? (asnje nominim)

[autori]

35 RHUMS. Claire Denis.

Filmi i Claire Denis, një regjizore e njohur për publikun francez për filmat e saj aspak të thjeshtëzuar, ka si temë marrdhëniet prind-fëmijë (në rastin konkret: baba-vajzë).

Me pelqeu dhe mua filmi i saj, "35 rhums". Megjithate, siç ka momente vertet plot pasion kinematografik (psh skena kur futen ne nje bar, te lagur nga shiu, dhe kercejne), ashtu ka edhe momente më pak te arrira (nganjehere merzitesha e behesha derr, po s'ka gje !).

Per mendimin tim, kjo vjen nga qe Claire Denis, ne disa segmente te filmit te saj, te jep pershtypjen se deshiron t'i ike fiksionit. Ose nguron. Ose i trembet (si te thuash). A thua se ngurron te beje film, te beje "du cinéma". Kam pershtypjen se kjo vjen nga qellimi i saj i mire per te mos rene ne gracken e narracionit, ose nga nje fare "frike" nga fiksioni, tipike tek dishepujt e Godard-it (po me kujtohet nje tjeter regjizore, Chantal Akerman, disa filma te se ciles "vuajne" nga e njejta gje).
Thene me thjesht : here pas here ne film, te krijohet pershtypja se regjizorja i "trembet" deontologjise se profesionit te saj, pra te kineastit (deontologji e nje profesioni eshte ansambli i rregullave, normave dhe principeve te nje zanati). Kjo me kujton nje shenim te para disa diteve te korçar-it, kur shkruante:

... e ke vene re se sa pak dialektike (dialektizim ; dylexim ; dialog) ka në nje film, marre tek-pulle, pra ne veçanti, te Godard-it (perveç "Le Mépris" dhe ndonje tjeter)? Sepse "dialektika" zhdervillet ndermjet nje filmi, dhe thenieve, teorive, te Godard-it per kinemane...

Pra doja te thoja, qe ne filmin qe pashe, jo gjithe kohen ka dialektikë, dylexim, komunikim ("dialog"), qarkullim (Ca ne circule pas tout le temps). Atë boshllek qe Godard-i e mbush me theniet apo teorite e tij per kinemane, Claire Denis me ç'a ta mbushe ?? Nje Godard ka, s'ka 10...

Por kjo nuk eshte ndonje "kritike" qe i bej filmit, eshte thjesht nje konstatim. Pune e madhe se u merzita nganjehere gjate filmit ! Ne fund, dola i kenaqur. Ne kete prizem te thoja qe, kur dola nga Tony Manero, dola bosh, ose siç te shkruaja, dola si i "mashturar" nga regjizori. Ose, kur them se filmat jane si njerezit, une më mire rri me nje njeri (ose shikoj nje film) qe ndofta edhe më merzit here pas here (fundja, a ka njeri qe nuk te merzitet asnjehere ?? ç'a tmerri nje njeri i tille...), sesa te rri me nje njeri (ose te shikoj nje film) qe te jep pershtypjen se qellimi i tij i vetem eshte qe ta pelqej ne maksimum, pra te më shastisë nga mend !





ps: ka nje aktor (qe shfaqet shpesh ne filmat e e Claire Denis) e qe eshte dhe ne kete film, Grégoire Colin. Me pelqen shume ! Sikur edhe 3 minuta te shfaqet ne film, e mbush filmin ! Me duket sikur do te jete Gérard Depardieu i shek XXI ! (foto):

[peoples]

Ndersa mua ai boshlleku nuk me trazoi fare, perkundrazi ne film gjithçka ishte e peshuar dhe ne asnje moment regjizorja nuk frigohet nga tmerri i nje veshtrimi arrogant qe ben spektatori ne shume raste. Iluzion, vetem iluzione mund te marrim nga filmat e perpunuar ne shume vende. Nga truri ato (imazhet) shperndahen me force si ato spermatozoidet. Dhe imazhet qe ka kapur me kameran e saj, jane te plota, pa ngurrim.
Nuk e di nese e ke ndjekur pak kete regjizore aspak ne kontrast me aromen e kineasteve te tjere franceze. Tek Claire Denis, kemi personazhe qe nuk komunikojne, mbi to ne mund te krijojme, mund te japim e marrim mesazhe urimi apo largimi.
Shpesh ne film, Claire Denis le kameran te udhetoje dhe ne shohim vetem shinat. Ndoshta kjo menyre te filmuari te ka ngacmuar pak, ndoshta eshte e thjeshtezuar ne maksimum; te marresh nje kamera dhe te filmosh nga treni. Kjo nuk eshte e papare. Por tek filmi gjendja acaruese e nje familje qe nuk zberthehet deri ne fund se kush ishte e kaluara dhe pse po ndodh kjo ndarje, mban dhe lidhjen midis planeve.
Vdekja e maces. Udhetimi ne Gjermani. Taksia. Kepucet. Pilafi. Greva. E zeza. Keto mund te jene disa forma, menyre per te te dhene pak force, se me sa shoh je lodhur me keto prurje pak te lehta kinematografike.
Te keshilloj qe pas shikimit te disa filmave qe nuk te ngjeshen dot, te shohesh ndonje Rio Bravo apo La horde sauvage.

[autori]

Te keshilloj qe pas shikimit te disa filmave qe nuk te ngjeshen dot, te shohesh ndonje Rio Bravo apo La horde sauvage.

Eh...
Une i shkreti prisja te shkruaje diçka qe ndofta do me motivonte te shkoja me pà Gran Torinon, ndersa ti me keshillon te shikoj Rio Bravon ! Prap me Antonionin dhe Bergmanin ti ?? Po a thame qe s'jemi ketu per te treguar kinofilinë tone ?? Apo, "pirdh pirdh autor-o"... (i kam pare, dreqi e mori, i kam pare, edh rio bravon, edhe rio granden, edhe ç'te duash ti... po s'e kishim aty "muhabetin"...)

"Me rampo llaf" do thoshte korçari, une i bera prap shu... Eastwood-it dhe shkova pashe nje film te mire : SPINUN(Ë) :

"film me spiune", por ne asnje moment demostrativ; pasionues persa i perket veshtrimit te regjizorit mbi ate qe filmon : njerezit dhe boten qe i rrethon. Densitet ekzistencial, sens montazhi, sens atmosfere, sens personazhesh. Filmi i ngjan nje spiraleje qe "prodhon" imazhe, skena, plane, gjithmone "gjera te vogla", pa pretenduar per "film total" hitchkockian. Film sovran.

ps: mu be qefi qe pashe, per here te pare ndofta, nje film ku me pelqen aktori Guillame Canet. Me ne fund, nje regjizor qe e shikon vertet Canet, i cili me ne fund nuk luan rolin as te "dhendrit ideal", as "tipin cool", as "perversin e fshehur", por thjesht nje njeri te çfardoshem, karakterisitika kryesore e te cilit eshte ndofta "paburreria" (te qenit ne prag te gremines, e qe nuk hidhet). Dhe qe takon nga mesi i filmit nje tjeter personazh (Géraldine Pailhas, aktore qe e dua fort), po ashtu ne prag te gremines. Dy "fikacakë" (deux abîmes) te lëshuar ne njeri-tjetrin.

[autori]

Dy gezime ne nje dite, dy filma une sot ....

"Kenge e zogjve" (El Cant dels ocells), film nga Albert Serra.

Ne fakt nuk di mire si te filloj. Nuk e kam lexuar biblen. Pra si fillim, duke qene se nuk e kam lexuar biblen ne shqip me duhet te pagezoj disa personazhe biblike, te cileve, edhe njehere, nuk u di perkthimin emeror ne shqip... Aleluja! Shkurt muhalebija, filmi rilexon historine e "tre mbreterve astronomë" (les rois mages) qe udhetojne ne kerkim te biçimit, (me falni) femijes, Jesus. Imazhet jane bardh e zi. Dhe pergjate 99 minutave shikon "tre astronomët" te shetisin neper shtkretetira te ndryshme, qofte mal me rere apo mal me gurre, sa aty ketu, diç flasin madje... Mjaft se nuk ma ka enda te harxhoj frymen per te folur per frymat e shenjta.

Me rampo llaf, filmi eshte i nje radikaliteti te persosur, si ne teme dhe ne estetike. Albert Serra, regjizori, duket nje "K" me brire (e kam pa tallje). Filmi levron seriozitetin e qesharakes si dhe qesharaken e seriozitetit. Ne baze te kesaj formule, duhet te ishte film i mire... Nuk e di, dhe as ka ç'me duhet. Sidoqofte disa nga imazhet te lene gjurme perkohore. (Kot po shkruaj, se s'kam ç'bej...)

Andej nga treçereku i filmit, ka nje skene ku shihet Isufi (Jozefi, babai i Jesu krishtit), mbi nje gur, qe s'ben asgje e qe zgjat nja 10 minuta. Se marr vesh si durova. Por ate qe s'marr vesh eshte se, pse regjizori e ka vene ate skene aq te gjate. Ose per te matur durimin tim, ose per te tallur b.... ; Por nuk besoj se e ka vene per tu dukur "film art", sepse gjithe pjesa tjeter te filmit, siç thua ti, ka imazhe qe lene gjurme.

Filmi levron seriozitetin e qesharakes si dhe qesharaken e seriozitetit.

Ne nje linje me kete qe shkruan, mu duk film as i shenjte, as profan. Diçka midis te dyjave. Mistik, por pa mistikë.

[peoples]

Eh...
Une i shkreti prisja te shkruaje diçka qe ndofta do me motivonte te shkoja me pà Gran Torinon...

Gran Torino, filmi i fundit i Clint Eastwod, shpresoj te mos jete i fundit, edhe pse arkivolin e pame te gjithe, paraqet nje veteran lufte (familjare ne SHBA). Duke e krahasuar me historine e femijes se humbur, ku nje nene kerkon me kot vrasesin dhe arsyen se pse ky vrases e vrau, historia e Gran Torino ngjitet ne trup pasi shume ide jane marre nga historia e ketij regjizori, por dhe me situaten politike. Film politik, aspak dramatik, edhe pse drama e disa familjeve eshte trajtuar me shume kujdes.
Personazhi kryesor Kowalski (Clinti vete) ka nje pasion, veturen e tij te hershme, kohet qe kane kaluar nuk ia kane hequr shkelqimin, por shoqeria qe e rrethon, shoferet e mundshem, trasheguesit, po. Dhe ketu fillon rreshqitja e filmit ne nje moralizues pesimist dhe te çmendur.
Sidoqofte, filmi ka shume per te shpjeguar, te cilat regjizori i ka mbyllur, ashtu si mbylljen e filmit, ku ne nuk shohim asgje, verbimi eshte pjese e pandare e veshtruesit.

Spiun/et, film i ish kritikut Nicolas Saada, qe C D C e kane pase mbrojtur me dhe pa te drejte per filmat me metrazh te shkurter, nxorri nje film qe duhet pare me çdo kusht, pasi trajton nje histori dhe e percjell tek publiku me shume pasion. Filma me spiune ka plot. Por, ky spiunlleku i nje regjizori tjeter (e qellimshme?), eshte i veçante. Mu kujtua filmi Vrasesi (Le tuer), filma plot freski, energji dhe deshire per te punuar te lire, pa u prekur nga keshillat dhe ekstremitetet e masave.

Alberto Serra-s ia pashe filmin, ketu e nje muaj me perpara. Me ngjalli deshire per t'ia ndjekur filmat ketij regjizori te ardhur ne kinema si per loje, por qe ka shume per t'i dhene.

Ndersa hapja e muajit mars, edhe pse i ngarkuar me tituj filmash per te pare; ne nje kohe qe ne Tirane edhe nje hapesire qe ishte, i doli pronari dhe toka nuk prodhon me filma, ketu hapesirat dhe filmat nuk mungojne. Z32, film i Avi Mograbit qe nderton disa intervista, dokumenton dhe analizon historine e luftrave medis Izraelit dhe Palestines, ne nje regjister krejt te kundert me Kerce me Bashirin, qe nuk e kam pare, por qe i kam lexuar pak kritikat mbi te.
Avi i jep nje estetike filmit me imazhet aq banale qe ne jep telvizioni me ankesat e shoqerise dhe filmimet me kamera te fshehura. Ne film behet filmi. Aktori (ushtari) fik dhe ndez kameran, rregullon kuadrin, sheh kameran, na sheh, demton spektaklin qe ne jep nje film, destabilizon veshtruesin i cili i ulur ne kolltuk ndjehet i pare, humbet intimiteti, ne nuk ndjehemi me ne kinema. Po si te flasim per luften, si t'a ruajme anonimitetin e njerezve, si ta pershkruajme turpin? Film i domosdoshem. Film qe te ben krenar per nga menyra se si i flet publikut nje regjizor.

Dhe per ta mbyllur, La petite fille de la terre noire, nje tjeter film Korean per t'u pare. Jeta e nje familje e pershkruar nga nje regjizor me ide te majta.

[autori]

Dhe nje lajm i hareshem per qeflinjte e imazheve :



"Phantoms Of Nabua", metrazhi i shkurter prej 10 minutash, realizim i vitit 2009 i tailandezit Apichatpong Weerasethakul mund te shihet ketu : http://www.animateprojects.org/films.../2009/phantoms


Nuk kam pare shume metrazhe te shkurter, por jam kete rradhe jam kategorik: ky eshte me i bukuri qe mund te kem pare ! Rralle mund te me jete dhene te shikoj nje ngarkese te tille (une telle charge) ne çdo plan, ne çdo sekonde !

Kesaj i thone te besosh tek imazhet !!


Le cinéma n'est pas mort, il est éternel. Sa lumière brillera toujours.

[korçar]

"Phantoms Of Nabua"
Film-moment perfaqesues i kinemase aq sa nje qelize eshte perfaqesuese e nje trupi te shendetshem. I shkelqyer. (Rrofsh autor.)