Arkeologjia kosovare

[fegi]

vazhdim nga pjesa e pare

[fegi]

vazhdime nga pjesa e dyte

[fegi]

Gjenden gjurmët e pazbuluara të një qytetërimi të vjetër?!
Hasan Hasanramaj
Në anën e majtë të Lumit të Bardh, mbi objektin e manastirit të Deçanit, ku fillon Gryka piktoreske e Deçanit, në një gjerësi prej tri kilometrash shtrihet masivi shkëmbore që përbëhet prej shkëmbinjve të lartë e të rrëpishëm, të cilët, po u shikuan nga rruga që shpinë për Kozhnjer dhe Bjeshkët e Nemuna duken marramendës i pyllëzuar me pyje të larta e të dendura të cilat shkojnë deri të maja e Bjeshkëve të fshatit Strellc të Epërm.
Në shkëmbinjtë e parë të këtij masivi gjinden Gërmadhat e “Kullës dhe të Kështjellës së Qelisë”, e cila lë ndjenjën sikur të ishte rojë besnike e Grykës piktoreske të Bjeshkëve të Nemuna. Ky objekt i lashtë, për të cilin askush nuk mund të flasë për kohën dhe ndërtimin e saj e cila ngrihet nën strehën e një shkëmbi dhe e njëjta ka një lartësi prej gjashtëmbëdhjetë metrash. Gjerësia prej pesë metrash siç shihet nga fotografia e kamerës sonë nga gërmadhat e themeleve, duke së ka pasur edhe një mur prej katër metrash i cili mbron hyrjen e kullës. Brendi kullës në katin përdhes, edhe pse shihet së nuk ka kate të ndara, është në formë të harkut nga ana e shkëmbinjve dhe gjerësia më e madhe është një metër e gjysmë. Kulla është e ndërtuar me material të fortë- gur dhe lloç. Gurët janë të mëdhenj dhe të gdhendur. Mënyra e ndërtimit të murit më së miri dëshmon për lashtësinë e këtij objekti më rëndësi të madhe historike e cila nuk i përngjan në kullat e stilit të regjionit të Rrafshit të Dukagjinit. Një gur i murit ka gjatësinë prej tetëdhjetë e dy centimetra, lartësinë tetëdhjetë e pesë, kurse gjatësia një metër e njëzet centimetra. Gjerësia e murit është një metër dhe në shumë vende ka të vendosura hatulla. Shokat e jashtme janë të punuara nga druri i verrit dhe atë të brendshmet nga druri i bungut. Objekti është i rindërtuar mbi bazën e vjetër. Sipas këtyre fakteve qartë shihet së ky objekt me rëndësi të madhe historike nuk ka pasur asnjë mundësi të përdoret për banim, por më shumë ngjason në një kullë të lartë vëzhgimi nga e cila, në kohë të lashta, vështrohej fusha përpara apo edhe vetë liqeni. Siç shihet lëvizja brenda Kullës së Qelisë është bërë nëpër shkallë të drurit. Pjesa e poshtme e murit, në lartësi pre një metër e njëzet centimetra tregon qartë se është ndërtuar shumë herët.
Kulla e Qelisë gjatë shekujve të kaluar pati shumë emërtime të ndryshme sipas apetiteve të pushtuesve ku secilit prej tyre synonte që nëpërmjet këtyre objekteve të vjetra të kultit, të tregonin lashtësinë dhe dominimin e tyre në këto troje? Pos tjerash, Kullën e Qelisë e quajtën edhe “ Veku i Krajlicës, emërtim ky që më së paku i shkonte për shtati këtij objekti i cili me shekuj i qëndroi kohës. Me okupimin e kësaj pjesë të Dardanisë nga sllavet, priftërinjtë e tyre shpesh frenkunetonin këtë objekt dhe nga të njëjtit u linçuan gojëdhënat sipas së cilës vekun i artë të bijës së krajlit e ruanin gjarpërinjtë e mëdhenj nga plaçkitësit. Kjo pjesë është e rrethuar nga të gjitha anët me shkëmbinj të lartë, në lindje nga Kershat e Qelisë dhe të fshatit malor Ballesë në veri deri të maja e Bjeshkëve të fshatit Strellc të Epërm, kurse në jug me Lumin e Bardh. Aty ku mund të kalohet edhe sot janë gjurmët e një muri të trashë dy metra i cili ka shërbyer si rrethojë e këtij kompleksi. Fatkeqësisht shumë nga këto eksponate, në mungesë të ndonjë muzeu komunal kanë humbur apo kanë rënë në duar të priftërinjve serb që kanë shërbye në manastirin e Deçanit të cilët ua kanë humbur gjurmët.
Ekziston dëshmi së objekti i Kullës dhe Kështjellës së Qelisë dhe rrethina ishte vend i banuar para shumë shekujve. Gjithashtu në të njëjtin nivel në Kullën e Qelisë ekzistojnë edhe disa shpella të murosura, kurse në kilometrin i gjashtë nga Deçani, në anën e fshatit Belle është një shpellë e cila në kohën e lashtësisë ka shërbyer si faltore. Kjo shpellë është e ndarë në dy pjesë, njëra e madhe, kurse tjetra e vogël të punuar dhe të pajisura me freska të cilat nuk asgjësoni me freskat e manastirit të sotëm të Deçanit. Freskat në fjalë janë shkatërrua pakë nga koha dhe pakë nga dora e pakujdesshme e njerëzve tanë nga arsyetimin së këto dy objekte janë nën mbikëqyrjen e priftërinjve sllav të manastirit të Deçanit, gjë që nuk kishte të bënte me të vërteten.. Për një gjë të tillë dëshmon edhe gërmadhe e një muri rrethues i cili fillon mbi Livadhin e “Markë Gegës” dhe shkon në drejtim të Bjeshkëve të fshatit Strellc të Epërm.

[fegi]

Zbulime të reja në Ulpianën Antike
Publikuar: E mërkure 21 Korrik 2010,
Gjurmimet arkeologjike vërtetojnë edhe zbulimet e kohës së fundit të ndërmarra nga Instituti i Monumenteve dhe Muzeu Rajonal i Prishtinës dhe Instituti Arkeologjik i Kosovës. Ekspedita arkeologjike e këtyre dy institucione ka rezultuar me objekte të arkitekturës, të kultit të varrimit, sikurse edhe katër lloje varresh. Haxhi Mehmetaj, drejtor i Institutit të Monumenteve dhe Muzeut Rajonal të Prishtinës, ka thënë se Ekspedita e IM-së dhe MRP-së në bashkëpunim me IAK-në është duke u duke gjurmuar në qytetin antik të Ulpianës, më se dy muaj. Gjurmime këto të cilat janë vazhdim i zbulimeve dhe konservimeve të vitit 2009, ndërsa janë përqendruar në varrezën veriore të Ulpianës (Memorien Veriore), ku janë zbuluar objekte të arkitekturës, të kultit të varrimit, sikurse edhe katër lloje varresh, varre në dhoma të veçanta varrimi, varre të murosura me gurë dhe tjegulla, të suvatuara nga ana e brendshme, varre të ngritura nga tjegullat dhe varre në gropa dheu. Ndërsa ato i takojnë shekujve I – VI pas Krishtit.

[fegi]

Nje gjetje arkeologjike ne truallin e Kosoves se sotme,ndryshe te dardanise antike,munde te deshmojne se punimete e zejtarve te Dardanise antike munde te jene perdorura ne luften e Trojes.
Nje studius serbe T.P.Vukanoviq,ne "Lajmtarin e Vranjese" libri i VIII. Vranje,1972 faqe 51-60, ne gjuhen frenge,na bene me dije se ne vitin 1930, ne rrethinat e Istogut(Burimit te Sotum) te Kosoves,esht gjetur nje varese me koken e derrit te eger me dhembin e tij te syrit.
Duke lexuar Iliaden e Homerite,botimi i dyte i ripunuar, perkthimi i Gjon Shllakut.SH.B."Naim Frasheri"TIrane 1979,kenga e X-rreshtat 304-316,na bejne me dije se nje luftatar ne Luften e Trojes,ne helmeten e tij ka bartur nje ornament me koken dhe dhembin e syrit te derrit te eger.

[fegi]

“Ditët e trashëgimisë evropiane” nisin në Harilaq
Publikuar: Sot, më 13 shtator 2010



“Ditët e trashëgimisë evropiane” nisin në Harilaq
Nxirret nga arkivat flamuri i parë i Pavarësisë

Inva Mula çel sezonin në TKOB

Amos Oz i zëmëruar në qeverinë e vendit të tij

Prishtinë, 13 shtator – Debate, ekspozita, simpoziumi dhe vizita të lokaliteteve dhe monumenteve të trashëgimisë kulturore përbëjnë “menynë” e organizimit “Ditët e trashëgimisë evropiane”. Aktiviteti i cili për të pestën herë me radhë në Kosovë organizohet nga Ministria e Kulturës në bashkëpunim me Këshillin e Evropës dhe Komisionin Evropian, do të nisë rrugëtimin më 14 dhe do të përmbyllet në ditën e fundit të këtij muaji.
Lokaliteti arkeologjik i Harilaqit, do të jetë nikoqir i hapjes solemne të “Ditëve…”, në të cilin do të jenë të pranishëm përfaqësues të institucioneve dhe organizatorë të aktivitetit.
Burbuqe Bakija - Deva, drejtoreshë e Divizionit për Trashëgimi Kulturore në Ministrinë e Kulturës, dy ditë para fillimit të “Ditëve të trashëgimisë evropiane”, ka zbuluar detaje lidhur me të gjitha aktivitetet që do të mbahen gjatë këtyre ditëve.
“Aktiviteti kryesor do të mbahet në Harilaq të Komunës së Fushë-Kosovës dhe ka për qëllim promovimin e vlerave të Harilaqit”, ka thënë Bakija-Deva.
“Pikë të dytë do të kemi kampanjën nëpër shtatë komuna të Kosovës, si: Pejë, Kaçanik, Gjakovë, Novobërdë, ku do të ketë debate me të rinjtë dhe vizita monumenteve”, ka shtuar ajo.
Duke bërë shpalosjen e aktiviteteve që do të mbahen në kuadër të “Ditëve…”, Bakija-Deva po ashtu ka identifikuar dy nga më të rëndësishmet.
“Ndër aktivitetet kryesore është simpoziumi ‘Ulpiana 2010’, ku do të prezantohen raporte nga gërmimet që janë bërë gjatë këtij viti, ku do të jenë të pranishëm edhe arkeologë që kanë marrë pjesë në gërmime”, ka thënë ajo.
“Ditët e trashëgimisë evropiane”, sipas saj, do të përmbyllen me Forumin e Trashëgimisë Kulturore që do të mbahet në kryeqytet.
Bakija-Deva po ashtu ka potencuar rëndësinë e organizmit të një aktiviteti të tillë në Kosovë.
“Është shumë e nevojshme për ne të organizohen aktivitete të tilla, sepse shihet se prej viti në vit kemi suksese në fushën e trashëgimisë kulturore, sidomos në njohjen e vlerave si nga komuniteti, gjë që ka qenë edhe synimi ynë”, ka thënë ajo.

[fegi]

Janjeva propozohet qytet - muze
Publikuar: E martë, më 07 shtator 2010


Prishtinë, 7 shtator – Qyteza e Janjevës e njohur si “Qyteza e argjendit” - njëra prej lokaliteteve më të vjetra në Kosovë - vitin e ardhshëm mund të fitojë statusin e qytetit muze.
Kryetari i Komunës së Lipjanit, Shukri Buja, nën ombrellën e së cilës komunë është Janjeva, nismën që vendbanimi i cili daton që nga shekulli IV të ketë këtë status, ia ka bërë me dije edhe Ministrisë së Kulturës, të Rinisë dhe të Sporteve. Kjo e fundit apriori e ka përkrahur idenë. Por kusht për të marrë vendimin është miratimi i Ligjit për muzetë.
“Jam i bindur se ky vendbanim është jashtëzakonisht i rëndësishëm për nga vjetërsia. Ne jemi duke e përgatitur një memorandum që do ta nënshkruajmë së bashku me MKRS-në dhe të fillojnë procedurat për shpalljen e Janjevës qytet-muze”, ka thënë Buja.
Sekretari i përhershëm i Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve ka thënë se vendimin mund ta marrin vetëm në pajtueshmëri me Ligjin për muzetë, i cili është në procedurë e sipër.
“Duhet të pritet miratimi i Ligjit për muzetë dhe më pas të fillojnë procedurat për shpalljen e Janjevës qytet-muze”, ka thënë Morina. Sipas tij, MKRS-ja është e pajtimit që memorandumi për fillimin e procedurave për shpalljen e Janjevës, qytet-muze, do të nënshkruhet. “Komuna e Lipjanit mund të fillojë përgatitjen e dokumentacionit për Janjevën. Le të mbledhin të dhëna dhe le ta përgatisin dokumentacionin për memorandumin dhe ne do ta nënshkruajmë. Menjëherë pasi Ligji të kalojë në parlament mund të fillojnë procedurat”, ka thënë Morina.
I pari i Lipjanit, Shukri Buja, thotë se Kuvendi Komunal i Lipjanit e ka përcaktuar lokalitetin që do të propozohet për qytet-muze.
“Lokaliteti i cili do të futet në këtë memorandum është pjesa e vjetër e Janjevës, një pjesë e së cilës është e banuar, ndërsa një tjetër ka vetëm pjesë arkeologjike”, ka thënë Buja. Mirëpo sipas tij KK i Lipjanit nuk ka mjete që të kujdeset dhe të investoj në atë pjesë.
“Aty është shtëpia e shkrimtarit Shtjefën Gjeçovi, pastaj janë shtëpitë e ndërtuara në stile të ndryshme që datojnë që nga shekulli i 12-të, kur ka filluar urbanizimi. Mirëpo ne nuk kemi atë luks të investojmë në ruajtjen e saj”, ka thënë Buja. Sipas tij, për ta shpallur Janjevën qytet-muze, do të duheshin plot 60 mijë euro, mjete këto që sipas Bujës, do të duhej të siguroheshin përmes marrëveshjes me MKRS-në.
“Për të gjitha nevojitet 60 mijë që të fillohet të rregullohet së paku pjesa e vjetër e qytetit. Pastaj planifikojmë që të mos ndërtohet asgjë në atë pjesë, të fusim kanalizim dhe të rregullojmë atë qytezë që të bëhet një vend i rëndësishëm turistik”, ka thënë Buja.
Sipas të dhënave të Institutit të Historisë, Janjeva - tash një qytezë, njësi përbërëse e komunës së Lipjanit - në vitin 1874 ka qenë një fshat i varfër i Kosovës, ndërsa ka filluar të banohet gjatë shekullit XIII dhe XIV kur Republika e Dubrovnikut kishte hapur disa miniera. Më të pasurat kanë qenë minierat e argjendit që i dhanë Janjevës dhe epitetin “Qyteza e argjendit”. Edhe pse deri në atë kohë rrethina e saj është njohur për vendbanime të hershme, pas pushtimit osman, Janjeva ka filluar të marrë edhe tipare të arkitekturës islame.
Arkeologu Haxhi Mehmetaj, drejtor i Institutit për Mbrojtjen e Monumenteve dhe Muzeut Rajonal të Prishtinës, thotë se Janjeva i plotëson kushtet që të shpallet qytet-muze. Ai jep të dhëna edhe më të hershme për historinë e këtij vendbanimi.
“Lokaliteti i Janjevës ka shumë vlera dhe e meriton të shpallet qytet-muze, edhe pse unë nuk kam asnjë informacion në lidhje me këtë iniciativë. Ai lokalitet ka gjurmë të antikitetit dardan. Mirëpo ndërtimi i tij ka vazhduar në kontuinitet deri në periudhën e para një shekulli”, ka thënë Mehmetaj. Mirëpo sipas tij, Janjeva ka edhe lokalitete të tjera që sot nuk janë të banuara. “Është një lokalitet afër Janjevës që njihet si “Toka e Bardhë” dhe daton që nga epoka parahistorike. Në fakt me sa kemi të dhëna ajo daton që nga shekulli i katërt. Pastaj edhe një lokalitet tjetër që njihet si “Velanis” daton që para 3200 vjetësh para Krishtit”, ka thënë Mehmetaj.
Sipas Mehmetajt, pjesa e vjetër e qytezës është e ruajtur dhe ka karakteristikat që nga ndërtimi dhe mënyra e zhvillimit urban.

[fegi]

Ulpiana, thesar i antikitetit
Në zbulimet e fundit arkeologjike në Kosovë në qytetin antik të Ulpianës, së fundi janë gjetur dy skelete njerëzish, një femër e një mashkull.
Luan Gashi, arkeolog-antropolog thotë se do të hulumtojnë edhe më tej në mënyrë që të dihet gjenetika e këtyre skeleteve që të dihet se cilës popullatë i takojnë.
“Zbulimet e fundit janë dy skelete dhe me siguri janë diçka mes vete, janë një mashkull një femër. Mashkulli është i mbytur me shpatë, derisa femra e ka një plagë në mollëz. Kësi raste, me të mbytur, nuk kemi pasur deri tash”, thotë Luan Gashi, arkeolog-antropolog.
Intensifikimin më të madh këto gërmime njohën gjatë vitit 2009, gjë që rezultoi edhe me incizimin e një pjese të mirë të hapësirës së këtij lokaliteti me metoda moderne, që do të ndihmojnë shumë në gërmimet e ardhshme.
Enver Rexha, drejtor i Institutit Arkeologjik të Kosovës, thotë se rëndësia e lokalitetit është shumë e madhe dhe tregon një qytetërim që ka pasur rregulla, kode, ligje dhe është një qytet mjaft i rëndësishëm i këtij regjioni të Ballkanit që ka një shtrirje prej 120 hektarësh.
“Duke ju falënderuar punëve intensive prej vitit 2009 dhe me një buxhet vjetor prej 100 mijë eurosh, rezultatet janë të mira. Në marrëveshje me arkeologët gjermanë përmes Ministrisë së Kulturës, kemi arritur të bëjmë hulumtime arke-metalurgjike në bashkëveprim me muzeun e Kosovës , institutin arkeologjik si dhe instituti arkeologjik të Frankfurtit me një aparaturë shumë të kushtueshme që ne nuk e kemi”.
“Gjithashtu kemi bërë hulumtime arke-botanike, do të thotë tri shkenca të ndryshme, për të cilat ne nuk kemi ekspert të tillë. I kemi shfrytëzuar përvojat e huaja dhe rezultatet janë të kënaqshme”, shpjegon drejtori Rexha.
Feliks Tajkner, profesor i Arkeologjisë, i cili përfaqëson Institutin Arkeologjik të Frankfurtit, thotë se për të, është një rast shumë i veçantë hulumtimi në qytetin e Ulpianës.
“Jam këtu për hulumtime arkeologjike. Për mua është me rëndësi që së bashku me studentë të Arkeologjisë nga Gjermania, ta hulumtojmë Ulpianën dhe është një rast shumë i veçantë, gjendet në zemër të Kosovës dhe ka gjurmë të xehetarisë dhe punimeve minerare të periudhave antike”, shprehet Feliks Tajkner.
Ndërkaq, arkeologu Milot Berisha tregon se janë gjetur edhe sende me vlerë dhe bizhuteri:
“Nga gjetjet, më të rëndësishme janë ato të luajtshme dhe të paluajtshme, me motive gjeometrike dhe janë polikromi 4 deri 5 ngjyrësh. Gjetjet e lëvizshme janë monedhat, ku kemi zbuluar shumë lloje, pastaj një enë, një shishe vaji që është përdorur për raste mortore, pastaj varëse të qafës nga ari”.
Haxhi Mehmetaj, udhëheqës i gjurmimeve arkeologjike shpreh mendimin se në të ardhmen qyteti i Ulpianës do të shndërrohet në një muze dhe, sipas tij, gjetjet gjatë hulumtimit në këtë vend i takojnë shekullit të parë dhe atij të dytë, raporton REL.
“Unë do të potencoja horizontin e varrimit me djegie, e cila jo që nuk është shfaqur në Kosovë, por nuk janë hasur as në Dardani në përgjithësi. Varrezat me djegie që janë vendosur në gropa në formë katërkëndëshi, e që janë të zbukuruara me stoli nga më të ndryshmet”, potencon Haxhi Mehmetaj.
Ndërkaq, Kemajl Luci, arkeolog, vlerëson se është duke u bërë një punë mjaft efektive, pasi që ky qytet në vitet ‘50 është hulumtuar dhe ka vazhduar deri vitet ‘80, por, siç thotë ai, për shkaqe të ndryshme, gati 20 vjet është lënë në harresë ky vend dhe nuk është hulumtuar asgjë.
“Rëndësia e Ulpianës është shumë e madhe. Këtu janë gjetur edhe shenja të banimit të shekullit XIII para Krishtit dhe mund të flitet për një vazhdimësi të kulturës në këtë vend”.
“Pra, nëse i kemi shenjat e para në shekullin XIII para Krishtit, e dimë se Ulpiana është formuar në shekullin I. Besoj se hulumtimet që do të pasojnë, do të arrijnë në ndonjë vendbanim edhe më të lashtë se Ulpiana”, pohon arkeologu Kemajl Luci.
Nga hulumtimet e kryera në qytetin antik të Ulpianës, përveç arkeologëve vendorë, kanë qenë të përfshirë edhe arkeologë nga Spanja, Çekia, Sllovakia, Zvicra, Britania e Polonia.

Arkeologët gjatë gërmimeve në qytetin Ulpiana.
“Zbulimet e fundit janë dy skelete dhe me siguri janë diçka mes vete, janë një mashkull një femër. Mashkulli është i mbytur me shpatë, derisa femra e ka një plagë në mollëz. Kësi raste, me të mbytur, nuk kemi pasur deri tash”

[Dar_di]

Vendbanimet e lashta dëshmojnë autoktoninë tonë ilire-dardane

Në rajonin e Prizrenit ekzistojnë shumë lokalitete që konsiderohen vendbanime të lashta ilire, Hisari në Therandë, Hisari në Nishor e Kasterc, Korisha, Vlashnja, Romaja, Pirana, Vërmica etj. Bazuar në hulumtimet, sontazhet arkeologjike dhe lëndës së bollshme, të pasur dhe të larmishme arkeologjike, është konstatuar se këto lokalitete janë bazat e qytetërimit të periudhës së eneolitit. Gjatë gërmimeve arkeologjike të muajit korrik 2004 në Hisar të Therandës janë gjetur shumë eksponate edhe të fazës së hershme të hekurit, që përfshin periudhën e shekullit (11-9) të para erës sonë. Përveç periudhës së eneolitit dhe të tri fazave kohore të hekurit që janë të rezonuara bindshëm, në këto lokalitete arkeologjike është hasur edhe në elemente të periudhës së bronzit të hershëm. Arkeologu i njohur nga Tirana, prof. dr. Adem Bunguri, i cili me ekipin e tij ka marrë pjesë në hulumtimet arkeologjike në Kalanë e Korishës dhe në Hisar të Therandës, jep këto dhëna:” Lashtësia historike që nga faza e parë e periudhës së hekurit në aspektin shkencor është shumë e rëndësishme për popullatën autoktone të këtyre trojeve të lashta, nga vetë fakti se në periudhën e hekurit finalizohen apo kristalizohen proceset e formimit atnogjenetik të popullatës ilire në përgjithësi e asaj dardane në veçanti. Kalaja e Korishës dhe Hisari i Therandës janë vendbanime të lashta parahistorike, lënda e arkeologjike e zbuluar nga fragmentet e enëve janë karakteristike për epokën e bronzit të Ballkanit qendror, Adriatikut lindor dhe territorit të Shqipërisë. Të dhënat tregojnë se mund të vihen analogji të qarta kulturore kronologjike me grupe të njohura kulturore të këtij rajoni”, ka konstatuar arkeologu prof. dr. Adem Bunguri.

Në komunën e Therandës ndodhet një lokalitet i lashtë arkeologjik në Kasterc e Nishor dhe ekipi i hulumtimeve të Muzeut të Kosovës i udhëhequr nga arkeologu Fatmir Peja sivjet ka punuar katër javë, dhe gjatë një pune tejet të suksesshme hulumtuese e shkencore ka arritur të zbulojë muret e një kalaje të lashtë të shek. IV-VI pas lindjes së Krishtit. Arkeologu Fatmir Peja, tha: “Në këtë lokalitet arkeologjik hulumtimet e para Muzeu i Kosovës i ka bërë në vitin 1986, por ato kanë qenë hulumtime sondazhi dhe atëbotë kemi konstatuar se në bazë të lëndës së gjetur arkeologjike bëhet fjalë për një vendbanim të lashtë. Me përkrahjen financiare të Ministrisë së Kulturës dhe komunës së Therandës hulumtimet i kemi filluar me gërmimin e 200 metrave katrorë dhe gjatë punës hulumtuese kemi hasur në lëndë të një vlere të veçantë arkeologjike, vegla pune prej hekuri, ashti, qeramikë, orendi për stoli, vathë, unaze, byzylyk , monedha etj. Po ashtu, kemi gjetur murin kryesor rrethues të kalasë i gjerë dy metrave dhe murin mbrojtës i gjerë 1.30 metra në distancë, rreth 30 metra larg murit rrethues. Kalaja është vendbanim i lashtë arkeologjik i shekullit IV-VI para lindjes së Krishtit”, tha zoti Fatmir Peja. Pronari i arës ku janë zbuluar muret e kalasë së lashtë, Nuhi Bytyçi, thotë se zbulimet e rastit të materialit arkeologjik i ka gjetur babai tij. Ndërkaq, arkeologu Sedat Baraliu tha se hulumtimet arkeologjike dëshmuan se në Kalanë e Kastercit ka gjurmë edhe të parahistorisë, rreth 4000 - 6000 vjet para lindjes së Krishtit, që dëshmohet se ky territor ka qenë i banuar në vazhdimësi edhe në antikitet dhe në periudhat e mëvonshme historike. Gjetja e kryqeve argumenton fillet e besimit të krishterimit që nga periudha paleokristiane. Rr. REXHAJ (Kosova Sot)

[fegi]

MATIQANI.
Varreze mesjetare.
Ndodhet 4 km ne JL te Prishtines.
Germimet sistematike te v.1969 dhe 1973 zbuluan 112 varre te vendosura
mbi nje vendbanim te periudhes neolite(shih:Neoliti), qe i takonte grupit kulturor te Vinqes.Skeletet e zbuluara ketu kane orintim L-P me koke te kthyera drejte lindjese se diellit .
Materiali arkeolojike i gjetur ne varre perbehete nga objekte zbukurimi karakteristike te funeralit femror,perfaqesuar nga vathe,unaza,qafore,rruza prej qelibari,byzylyke etj.Kultura materiale e varrezes se M.perfshihet nga grupin dalmato-kroat,datuar ne shek,IX-XII.Ne mes tyre dhe objekte luksi prej argjendi,te konsideruar si importe nga lugina e Danubit.
Nisur nga objektet e rralla dhe teper luksoze me nje variacion shume te pasur,varreza e M.ze vend te rendesishem ne mes te nekropoleve mesjetare te Kosoves dhe perfaqson njekosishte nje pike te veqante ne kontaktet ndermjet kulturave te V te Ballkanit dhe kultures se Kretes ne J.

[fegi]

RELIGION DES PELASGES VINCIENS :

Comme tous les asianiques, les Pélasges de Vinca adoraient la grande déesse de la fertilité (surtout sous sa forme de déesse à tête d'oiseau). Parfois ils la représentaient avec deux têtes sans que l'on sache ce que cela voulait symboliser (peut-être son règne à la fois sur le monde des vivants et sur celui des morts ?).
Les Pélasges de Vinca connaissaient aussi le culte du Dieu-taureau car ils décoraient les murs de leurs maisons avec des bucranes recouverts d'argile.
Dans le sanctuaire de pagesperso-orange.(en roumanie) on a retrouvé des représentation des divinités suivantes : déesse, taureau, oiseau et serpent

[
http://www.romanianhistoryandculture....htm#358032867

Ne mesin e ketyre gjendet edhe idhulli i vjeter Pellazgo-Dardan i Kosoves

[fegi]

vazhdime nga larte..

[fegi]

vazhdime.

En Anatolie, les derniers pélasges connus (appelés "peuples de la mer"), seront chassés par les invasions d'Indo-Européens Grecs et Phrygiens vers 1200 av.jc. Ils s'enfuiront alors en bateaux et se feront pirates :
Parmi eux, les Sardanes iront en Sardaigne, les Tyrhènes / Étrusques en Toscane, les Philistins en Palestine et les Teucres / Thekkels à Chypre. (Peut-être aussi que les Shakalashs étaient les ancètres des Sicules et qu'ils se sont instalés en Sicile ... mais les Romains disaient plutôt que les Sicules étaient un peuple venu d'Italie qui s'était installé en Sicile vers 1270 av. JC.


RELIGION DES PELASGES DE DIMINI :

Comme tous les Asianiques, les Pélasges de Dimini adoraient la grande déesse de la fertilité .
Celle-ci pouvant être représentée de manière réaliste ( recouverte de lignes représentant peut-être des tatouages et tenant un enfant dans ses bras ) ou schématique.
http://pagesperso-orange.fr/atil/atil/y15.htm

[fegi]

The Pelasgians apper at the front of all the historic traditions, not only in Hellada and in Italy , but also in the regions from north of the Danube and the Black Sea , in Asia Minor and in the Egypt . They represent the original type of the people so -called Arians , which introduced in Europe the first benefits of civilization .We find even today the traces of their ethnographic extensions , as well as their industrial activity , on the three continents of the ancian world beginning from the moutains of Norway , to the desert of Sahara , from the sources of the rivers Araxe and Ozus , to the Atlantic Ocean .

But their political history and the history of their civilization are lost in the night of tima .

The few still preserved data about Pelasgians shows this great and fine people only in the last period of its history , when its political independence had been lost almost everywhere and when its name had started to disappear . And unfortunately , even these few fragmentary data , which have remained from the Pelasgians , and transmitted by those who had conquered them , destroyed and persecuted them , and later had calumniated them .
http://www.abol.rs/main.php?p=1&j=1



1. Pelasg were the first initiators of the first mystery known in antiquity .

2.The part of industrial pelasgian mashins

[fegi]

Emri i qytetezese se Janjeves(Kosove)
Tana.Diana:Zana,Jana;si ka then,pos tjeras:"Per emrin Dijana esht interesuar edhe Eqrem Qabeja;kurse un ekam sqaruar lidhshmerin ne mes divonimit lat.Diana dhe shq.Zane nfa(nenes).Jana...Keshtu edhe ne gjuhen shqipe esht zane.zana(G.Meyer)e rum.Zina. V-h.Mirepo,ne asibilacionin mezapik esht efektive-e paform e paraprirse te fazes se shkalles z pershembull e konstatuar edhe ne Ilirik...Keshtu shihet ndikimi i efektit te supstratit dj:dz:z.j,permes te cilit esht sqaruar antroponimi f .Jana (Janjeve).Ndekaq ne menyre te pakufizuar theksohet rum.zina(Valde-Hofman,I,f.347 Diana)per divonimin ne krahasim me il.shq.zana. Po per kete figur te pagzimit iliro-shqiptar zane zera, ecila si e tille mundet te jete ngulitur jo vetum ne emrin e Janjeves me ket form po edhe ne emra tjer te ngjajshum.

1.Perendesha Diana

[fegi]

Kosove...


http://img8.imageshack.us/img8/522/leaflet2.jpg
http://img8.imageshack.us/i/leaflet2.jpg/

[fegi]

Kosove......

[shigjeta]

Ende punë për Hartën Arkeologjike të Kosovës

Që nga pas lufta, me iniciativë të Muzeut të Kosovës, konkretisht Sektorit të Arkeologjisë të Muzeut të Kosovës, në bashkëpunim edhe me Institutin Arkeologjik të Tiranës, ka nisur projekti për caktimin e Hartës Arkeologjike të Kosovës. Nga viti 200 deri më 2004, ku më pas është bashkuar edhe Instituti i Arkeologjisë së Kosovës, më 2003, është arritur të hulumtohen tetë komuna të Rrafshit të Dukagjinit, ndërsa rezultatet e punës janë konkretizuar me rastin e botimit të Vëllimit I të Hartës Arkeologjike të Kosovës nga ASHAK-u më 2006. Qëllimi i ndërmarrjes së këtij projekti nga autoritetet përkatëse kosovare ishte për të zbuluar dhe për të caktuar vendndodhjet arkeologjike në Kosovë me qëllim të ruajtjes së tyre. Për drejtorin e Institutit Arkeologjik të Kosovës, dr. Enver Rexha, rëndësi e veçantë e këtij projekti është njohja dhe prezantimi i vlerave tona të trashëgimisë kulturore arkeologjike si për vendin e më gjerë. “Njëherësh, Harta Arkeologjike na mundëson mbrojtjen e këtyre vlerave për të ardhmen”, ka thënë ai. Rexha ka theksuar se iniciativa për zbulimin dhe evidencimin e pasurisë arkeologjike të Kosovës në një hartë të përbashkët, duke përfshirë këtu edhe botime të veçanta të kësaj pasurie, ka ardhur nga Sektori i Arkeologjisë të Muzeut të Kosovës. Ndërsa më pas është arritur një bashkëpunim me Institutin Arkeologjik të Tiranës që rezultoi edhe me bashkëpunimin mes dy Akademive të Shkencave dhe të Arteve të Kosovës dhe Shqipërisë që hartuan një Marrëveshje - Memorandum për bashkëpunim në fushën e arkeologjisë për punë të përbashkët në Projektin Harta Arkeologjike e Kosovës. “Si rezultat i kësaj Marrëveshjeje – Memorandumi kemi dhe botimin e Parë të Hartës”, ka thënë Rexha. Ndërsa më 2003 këtij projekti i bashkëngjitet edhe Instituti Arkeologjik i Kosovës, një vit pas themelimit. Tani pra, ka shtuar Rexha, që nga viti 2003, bartës i ‘Projektit Harta Arkeologjike e Kosovës’ është Instituti Arkeologjik i Kosovës duke qenë në bashkëpunim me Muzeun e Kosovës dhe Institutin Arkeologjik të Tiranës- Shqipëri. Sipas Rexhës, deri më tani kemi vetëm Vëllimin I të Hartës Arkeologjike të Kosovës botuar gjatë vitit 2006.
Drejtori Enver Rexha ka pohuar se Instituti Arkeologjik i Kosovës në bashkëpunim me institucionet e sipërpërmendura që nga viti 2003 – 2005 ka bërë hulumtime terreni edhe në tetë komuna të tjera për përgatitjen e rezultateve shkencore për botim, të cilat do të përfshihen në vëllimin e dytë të Hartës Arkeologjike të Kosovës, punë që, sipas tij, është duke u zhvilluar edhe gjatë këtij viti. Ai ka thënë se deri tani është punuar në hulumtime terreni në afro 50 % të territorit të Republikës së Kosovës, duke përfshirë pjesën e parë të hartës të botuar dhe rezultatet e pabotuara të cilat gjenden në fazat e punës.

I. Vatovci - Kosova Sot - 6/11/10

[fegi]

Kthimi i artefakteve, parakusht për klimë mirëbesimi
Publikuar: E marte 9 Nëntore 2010,
Nuk ka mbetur edhe shumë kohë kur ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit duhet të fillojnë bisedimet, që tashmë njihen si teknike, ku do të bisedohet për çështje të interesit të dy palëve. Edhe pse ende nuk ka ndonjë datë apo agjendë rreth këtyre bisedimeve, një gjë tashmë dihet se ato do të jenë të pashmangshëm. Në fakt, ka shumë gjëra për t’u biseduar me zyrtarët serbë. Ndër to, pa dyshim se në këto bisedime duhet të përfshihet edhe çështja e kthimit të koleksionit kryesor të trashëgimisë së luajtshme të Muzeut të Kosovës, i cili ndodhet në Beograd. Të paktën kështu janë shprehur ekspertët e kësaj fushe. Arbër Hadri, drejtor i Muzeut të Kosovës, ish-këshilltar politik i ish-ministrit të Kulturës, Lutfi Haziri, në një prononcim për “Kosova Sot” është shprehur se çështja e kthimit të koleksionit kryesor të trashëgimisë së luajtshme të Kosovës duhet doemos të zgjidhet, nëse eventualisht vjen deri te bisedimet teknike ndërmjet dy palëve. Ai ka thënë se kthimi i koleksionit në shtëpinë e tyre, në Kosovë, duhet të jetë parakusht dhe pjesë e krijimit të mirëbesimit në fillim të çfarëdo diskutimesh lidhur me trashëgiminë kulturore të Kosovës. “Kjo çështje do të jetë parakusht në fillim të çfarëdo procesi lidhur me bisedimet teknike për trashëgimisë kulturore të Kosovës, meqë është e kushtëzuar edhe me pakon e Ahtisarit dhe me Raportin e progresit të BE-së, që institucionet tona dhe bashkësia ndërkombëtare duhet të jenë zbatues dhe monitorues të saj”, ka thënë drejtori Hadri. Ai ka thënë se duke u mbështetur në disa informacione koleksioni gjendet në depo të Muzeut Popullor në Beograd dhe në Muzeun Etnologjik në Beograd.“Kushtet ku mbahen këto koleksione nuk janë të duhura për ruajtje optimale, prandaj ato duhet të kthehen në shtëpinë e tyre, në Muzetë e Kosovës, dhe të shohin dritën e prezantimit në vendin ku janë krijuar në kohë dhe popullin në Kosovë”, ka theksuar Arbër Hadri, drejtor i Muzeut të Kosovës. Edhe drejtori i Institutit Arkeologjik të Kosovës, Enver Rexha, është shprehur se edhe kjo çështje do të duhej të ishte njëra ndër problemet që do të shtrohen me bisedat e paralajmëruara dhe për më tepër, ka shtuar ai, gjatë zhvillimit të këtyre bisedave të marrin pjesë apo së paku të konsultohen institucionet tona shtetërore të trashëgimisë kulturore, si MKRS - Muzeu i Kosovës , institucion ky, nga i cili janë marrë artefaktet. “Për më tepër, mendimi im është që çështje të tilla mos të anashkalohen nga shteti ynë, por, përkundrazi, të këmbëngulet që ato të zgjidhen, pra në rastin tonë konkret që artefaktet të kthehen në Kosovë”, ka thënë Enver Rexha, drejtor i IAK-së.
Agim Gërguri, drejtor i Institutit Kosovar për Mbrojtje të Monumenteve, ka pohuar se në këto biseda duhet të futen edhe çështjet që kanë të bëjnë me trashëgiminë tonë, të cilat janë marrë nga serbët gjatë luftës dhe janë dërguar në Serbi. Po sipas tij, nga qeveritarët tanë duhet po ashtu të kërkohet edhe kthimi i tapive e shtëpive dhe dokumentacioni që ka qenë nëpër komunat dhe çështje të tjera. “Duhet të mos harrohet asnjë detaj pa u përmendur. Qeveritarët tanë duhet të bisedojnë me profesionistë tanë në lidhje me të gjitha, që mos të harrohet diçka pa u përmendur, të kenë shumë kujdes para se të shkojnë në bisedime”, ka thënë drejtori i IMM-së, Agim Gërguri.

[fegi]

TRASHËGIMIA KULTURORE NË GJILAN



Gjilani shtrihet në pjesën lindore të Kosovës dhe është një ndër shtatë komunat më të mëdha por njëherit edhe një prej qendrave rajonale të Kosovës së bashku me Mitrovicën, Prishtinën, Pejën dhe Prizrenin. Ndonëse nuk ka të dhëna të sakta në lidhje me vitin e saktë të themelimit të këtij qyteti, ajo që dihet dhe mund të thuhet me saktësi është se ky rajon ka qenë i banuar që nga kohërat antike e deri më sot. Kjo dëshmohet edhe nga gjetjet e shumta arkeologjike në afërsi të Gjilanit. Ndërsa kur flasim për rajonin e Anamoravës, atëherë kalatë si ajo e Artanës (ish Novobërdës) dhe Pogragjës, janë një pasuri dhe trashëgimi kulturore për ta pasur zili. Sipas dëshmive ekzistuese, tashmë nuk ka asnjë dyshim se Artana është një ndër qytetet dhe qendrat mesjetare më të mëdha tregtare, ekonomike dhe xehtare në Ballkan. Kalaja tjetër, ajo e Pogragjës, është më pak e njohur për publikun por nga studimet e mëhershme edhe ajo llogaritet të jetë ndërtuar në shekullin e XIV të erës sonë. Mirëpo gjatë punimeve restauruese dhe studimeve, të kryera që nga viti 2007 e këtej janë gjetur shenja që tregojnë se kjo kala mund të jetë e kohës edhe më të hershme. Gjithsesi ajo që është e rëndësishme është se kjo kala është mjaft e madhe dhe shumë e rëndësishme edhe për shkak të pozitës së saj strategjike jashtëzakonisht të volitshme.
Sipas drejtorit të Qendrës Rajonale për Trashëgimi Kulturore, z.Artan Hoxha, rajoni i Gjilanit është shumë i pasur për sa i përket trashëgimisë kulturore. Sipas tij qendra që ai drejton deri tani ka arritur të identifikoj dhe regjistroj në bazën qendrore të të dhënave të Ministrisë për Kulturë Rini dhe Sport rreth 400 objekte të trashëgimisë kulturore. Ndër to krahas dy kalave të sipërpërmendura janë futur edhe objektet e tilla si: Konaku (Saraji) i Gjinollëve në Gjilan, Konaku i Manastirit në Dragance, Kulla e Sahit Agës në Kufcë të Poshtme, Kisha e Shën Anës në Dunav, Xhamia e Medresesë në Gjilan, Xhamia e Sllakocit, Xhamia e Pidiqëve, Kisha Varvara në Kmetoc si dhe shumë objekte tjera si shtëpi, kulla, hambarë dhe kosha.
Ndërsa z.Sherafedin Kadriu zyrtar për kulturë tradicionale pranë Qendrës Rajonale për Trashëgimi Kulturore thekson se është e rëndësishme që sidomos brezat e rinj ta kuptojnë se kur flasim për trashëgiminë kulturore atë nuk duhet ta shohin me ndarje si trashëgimi e shqiptarëve serbëve, boshnjakëve, turqve apo çfarëdo etniteti tjetër. Por, gjithë këtë ta shohin dhe kuptojnë si trashëgimi të tyre, si trashëgimi kulturore të Kosovës e cila është e të gjithëve njëlloj. “Në vitin 2007 kemi zhvilluar një projekt për trashëgiminë kulturore, në kuadër të të cilit kemi organizuar ligjërata nëpër disa shkolla fillore dhe të mesme. Më këtë rast kemi vërejtur se të rinjtë nuk janë edhe aq mirë të informuar se çka do të thotë trashëgimia kulturore. Dhe kur ata shihnin fotografi të objekteve të tilla si kosha, hambarë, shtëpi befasoheshin se si edhe objektet e tilla mund të jenë trashëgimi kulturore”, shtoi z.Kadriu. Kjo edhe është arsyeja pse ai mendon se në një të ardhme të afërt institucionet përgjegjëse për përpilimin e programeve shkollore duhet të gjejnë mënyrën që të përfshijë trashëgiminë kulturore në programet shkollore të paktën gjatë një semestri shkollor.
Në fund z.Hoxha por edhe z.Kadriu porositën të gjithë të rinjtë që të lexojnë dhe ta njohin trashëgiminë kulturore sepse vetëm në këtë mënyrë do të dinë ta mbrojnë por edhe ta çmojnë më mirë vlerën dhe rëndësinë e saj.

linku me zmadhime.

http://img641.imageshack.us/img641/7451/ch110.jpg


http://img8.imageshack.us/img8/2373/ch2102.jpg