Kino-Ditari 2010

[autori]

-FITUES i KAMERËS SE ARTE (filmi i parë i nje regjizori) ne edicionin 2010 te Festivalit te Kanës

Ky regjizori i ri meksikan (Michael Rowe) ka vene nje bast artistik : që ne filmin e tij te parë, per te na rrefyer monotonine e jetes se Laures, nje vajze te re meksikane, na tregon vetem mbremjet e saj te vetmuara ne apartamentin e saj. Vetem mbremjet. Dhe sfilaten e meshkujve qe ajo fut ne shtepi, te cilet i takon weekend-eve, ne darkë, neper diskoteka.
Deri ne momentin kur takon Arturon, me te cilin fillon nje lidhje te forte sado-mazohiste...

Asgje e re nga fronti i Perendimit- do thote dikush, po te kemi parasysh filmin-matricë te Chantal Akerman "Jeanne Dielman" (1975). I njejti princip eshte "zbatuar" edhe tek "Año bisiesto" (Viti bisekstil - dmth viti çift -me 366 dite) : skena te "thata", perseritese, "mekanike".

E megjithate, ka diçka interesante tek perseritja "monotone" e mbremjeve te Laures. Edhe tek takimi me Arturon. E megjithate ka nje problem, dhe ky problem per mendimin tim nuk eshte forma (qe, edhe pse eshte nje bast i forte artistiko-formalisto-ekzigjent, regjizori arrin t'ja dalë mbanë, me shume sukses !).

Problemi i filmit, ne fakt, eshte permbajtja : ne fund te tij, regjizori arsyeton (justifikon, ne nje fare menyre) sjelljet e heroines se filmit me raportet e dyshimta (te supozuara) inçestuale qe ajo duhet te kete patur me babain e saj, ne femijeri. Te krijohet pershtypja se regjizori rreket te gjeje fajtorë konkretë, filanin ose fistekun (ne rastin tone, te atin e heroines) : Jemi vite drite larg kritikes pa konçesione qe i ben shoqerise perendimore nje film si "Jeanne Dielman" i Chantal Akerman-it.

Por, per te qene te sinqerte, ky nuk eshte fort faji i regjizorit. Eshte më se tepermi faji i epokes qe jetojme. Jetojme epoke konservatore, ku notojne te lumtura ide te djathta, sipas te cilave per A apo B situatë, faji eshte i X-it apo Y-it (filan personi), e kurrsesi i kushteve e rrethanave ekonomike e sociale.

Siç eshte koha, ashtu jane dhe filmat...

6.0

[PINK]

autor, skishe foto tjeter te ilustroje filmin meksikan ti ? Lol

[autori]

autor, skishe foto tjeter te ilustroje filmin meksikan ti ? Lol

Te shqetesoi nudizmi ty ? Ok, po i vesh nje çike aktoret, si tek filmi i meposhtem :


Fitues i Cmimit te Mizaskenës (regjia më e mire), ne edicionin 2010 te Festivalit te Filmit ne Kanë.

6 artiste amerikane strip-tease vijne ne France per nje turné, nje show te natyres "New Burlesque" , dmth strip-tease me gjysem shakà. Producent i trupës eshte nje francez, Joaquim Zand, rol i luajtur nga vete regjizori i filmit ne fjale, pra Mathieu Amalric.
Filmi ndahet ne dy pjese: ne pjesen e pare, filmi rrefen andrallat e trupes, pergjate turneut te saj, edhe pse shfaqjet arrijne goxha sukses. Ndersa pjesa e dyte perbehet kryesisht nga udhetimi i perbashket i producentit, me njeren prej artisteve te strip-tease-s, pa dyshim më e ndjeshmja e të pestave, midis La Rochelle (qytet ne Lindje te Frances) dhe ishullit Aix.

Ne nje fare menyre, filmi eshte nje homazh ndaj The killing of a Chinese bookie, i famshmi film i Cassavetes, ne 1976 : personazhi i producentit tek "Turneu", te kujton pa dyshim Cosmo Vitellin !

C'eshte interesante tek filmi yne, eshte mungesa totale e super-dramatizmit te ngjarjes. Biles, nuk ka fare ngjarje, ne kuptrimin e intrigës.

Mathieu Amalric eshte vertet jo vetem aktor me talent, por e ka koken plot per te bere nje film te mire dhe të mençur ! Siç eshte vete, fundja : i mire e i mençur !

8.3

[autori]

Vjet ne verë, shkruaja ketu ne forum se "meqe keto kohe nuk ka ndonje gje interesante ne kinema dhe meqe nuk u shtyka ora e punes, po bej ca lista te vogla, per filma te vjeter, te cilet, ndarë sipas zhanrit, më duken te domosdoshem per tu parë".

Meqe situata edhe kete vit eshte e njejte , kesaj rradhe po i ndajmë sipas autorëve (regjizorëve), pra po postoj disa lista filmash te autoreve te mi te preferuar.

E me kete sebep, rifreskojme kujtesen !

[MI CORAZON]

Autor, me ke shastisur me disa zgjedhje tek tema "KETU" qe ke cituar pak me lart.

Nga filmat politike ke vene ne vend te pare, si me te pelqyeshmin :
"Salò o le 120 giornate di Sodoma" (1975) me regji te Pier Paolo Pasolini
Dhe nga erotiket:
"Ultimo tango a Parigi" me regji te Bernardo Bertoluccit

Çudi!

[autori]

Autor, me ke shastisur me disa zgjedhje tek tema "KETU" qe ke cituar pak me lart.

Nga filmat politike ke vene ne vend te pare, si me te pelqyeshmin :
"Salò o le 120 giornate di Sodoma" (1975) me regji te Pier Paolo Pasolini
Dhe nga erotiket:
"Ultimo tango a Parigi" me regji te Bernardo Bertoluccit

Çudi!

1. Per "salo o le 120...", jam shprehur dikur ketu ; hidhi nje sy : te njejtat gjera qe kam shkruajtur atehere (duhet te jete para dy vjetesh), i mendoj dhe sot.

2. Per filmin e Bertoluccit nuk kam shkruajtur ndonjehere ne forum; Mendimi im eshte se shume njerez kane pare vetem nje sekuence 5 minuteshe nga filmi (ate punen e gjalpit ! ) dhe kujtojne se ai eshte i gjithe filmi !

"Ultimo tango a Parigi" eshte historia e nje njeriu, i traumatizuar nga vetevrasja e gruas se tij, qe tenton te rizbuloje dashurine, permes nje eksperience primitive. Duke kryer mardhenie seksuale me frenezi, heroi i filmit (marlon brando) ne fakt kerkon ti jape impuls jetes se tij. Dhe ne fakt, ne vend te kesaj, nuk ben veçse i jep impuls vdekjes, duke instaluar dhunë ne raportet me partneren e tij. Nese e ke pare te gjithe filmin, besoj se e ke ndjere se si gjithshka shkon poshte e më poshte, si drejt ferrit ; dhe heroi, perfundon ne nje clown (klloun) per ta pas mëshire, qesharak e krejt i çburreruar...

Filmi ka bere skandal, kur ka dale ne 72-shin (me duket), sigurisht per skenat disi hard. Por sot, kjo puna e skandalit s'eshte veçse legjende...

Pra ne thelb, filmi eshte nje tabllo (nje pikture, si te thuash) e nje utopie (te rigjeturit e dashurise) qe kthehet ne auto-dënim. Ose thene ndryshe, "tango e fundit ne paris" s'eshte gje tjeter veçse nje film i pameshirshem ndaj verbërisë se nje mashkulli dominator dhe bllokimit qe kjo sjell ne dashuri.

Ti nuk e ke pare keshtu ??

[autori]

Sot per sot, midis atyre qe jane gjallë dhe ne aktivitet artistik, iraniani Abbas Kiarostami eshte regjizori im i preferuar (nje portret te tij e kam pas shkrujt dikur ketu )

Megjithate, edhe pse regjizori eshte gjalle, me perjashtim te filmit te tij te fundit "The Certified Copy", asnjehere nuk më eshte dhene mundesia te shikoj filmat te tij, ne momentin kur kane dalë ne kinema. Kjo per arsyen e thjeshte se Kiarostami, ne kete dekade te shek te XXI, eshte marre me se shumti me art video, ndersa filmat e tij me metrazh te gjate i ka realizuar kryesisht ne vitet '80, e mbi te gjitha ne vitet '90 : asokohe nuk e kisha me sevdà kinemanë !

E pra, edhe pse nuk i kam pare kur kane dalë ne kinema (nje film i ri ka gjithmone nje impakt më te fuqishëm kur shihet ne kinema, se sa kur shihet kohë më pas !), filmat e Kiarostami-t jane ata me te cilët ndjehem më afer, ata te cilet do doja ti rishikoja me dhjetra here (si puna a atyre filmave te vjeter shqiptarë qe do doja ti rishihja e rishihja, por qe per fat te keq, artistikisht lënë shuuuume per te desheruar, dhe ti rishikosh, eshte thjesht kohe e humbur...). Me te gjitha gjasat, gjenialiteti i regjizorit ndikon shume ne kete preference timen, por ka dhe diçka tjeter, dhe qe mê duket se eshte vendimtare: origjina e tij iraniane. Nuk di, por kur shoh nje film te tij, gjithmone them me vete : ah sikur ky film te ishte shqiptar !

Eshte e vertete se shqiptarët kane ngjashmeri me jo pak popuj, qofte ata te Ballkanit, qofte dhe te Mesdheut; eshte llogjike po ashtu te kemi fort aferi me turqit; por mendimi im eshte se me iranianët kemi nje ngjashmëri (kuptohet, nuk flas thjesht ne planin fizik) gati-gati turbulluese, e per te cilen jam shprehur diku, ne nje forum shqiptar, e ku kam shkruar :

"Jeniçerët (midis te cileve, shqiptaret kane qene goxha në numer), ne kontakt me kundershtarin iranian, kane qene "infektuar" nga nje far ekzoterizmi per historine e Aliut (dhendri i Muhametit) dhe Fatimesë (goca e ketij te fundit) - Aliu qendron ne thelb te shiizmit iranian.
Ky fashinacion, ky mrekullim i jeniçereve per Aliun (jeniçerët ishin ushtri modernizuese dhe fort admiruese edhe ndaj Oksindentit !), i beri ata te distancohen disi nga Sulltani. Sot, vetem ne Turqi, rreth 30-40% te popullates adhurojne Aliun (ose jane alevi). Shkurt, nuk jane sunitë.

Nje dege e kesaj fryme turke adhurimi ndaj Aliut, eshte dhe bektashizmi yne, padyshim i lidhur fort me fenomenin jeniçer, dmth me fenomenin shiit (iranian)".
(http://www.peshkupauje.com/2010/07/s...he-eposi-pers-)

Kuptohet, komenti im eshte disi skematik, duke u perpjekur te shikoj aferitê midis shiizmit iranian me bektashizmit shqiptar. Por kjo nuk duhet pare vetem ne planin fetar, relixhioz, por me gjere, ne planin kulturor. Dhe pa dyshim, kjo duhet te jete nje nga arsyet e forta te familjaritetit qe ndjej, sa here me jepet te shikoj filmat e iranianit ne fjale. Dhe qe per mendimin tim, jane trashegimtarët më brilantë te kultures se dyfishte perse : sa oksidentale aq dhe orientale (islami vertet ndalon imitimin e krijesave te animuara, si dublim te qenies njerezore (per shembull,ndalon teatrin e kukullave) por nuk ndalon figurativen, pikturen; nga ana tjeter, persët (iranianët e vjeter) pranojne artin e imitimit, ne marreveshje me filozofine e Platonit : bota qe shikojme nuk eshte veçse dublim i nje bote absolute - keshtu qe i bie qe te pershfaqim (reprezentojmë) absoluten, dhe jo ate qe besojme se shikojme).

Megjithate, magjia e filmave te tij nuk mund te reduktohet vetem ne afërinë kulturore qe ndjej me to : gjenialiteti i tyre artistik pa dyshim i ka meritat edhe falë mjeshterise se Kiarostamit, thelbi i kinematografise te se cilit duket se eshte e famshmja pyetje : "ç'eshte kinematografia ? ", pyetje, te ciles vete regjizori i eshte pergjigjur qe "eshte nje genjeshter me bisht, por qe paradoksalisht prodhon nje te vertete edhe me te madhe se vete realiteti".
Pra nje pjese e madhe e filmave te tij pershkohen nga e famshmja dilemë : ç'far eshte e filmueshme ? Si filmohet ? Dhe, kur Kiarostami realizoi "Close-up" (1990), kryevepren e tij, kritika me te drejte kuptoi se kjo dilemë eshte ne origjinë te vepres se tij.



Top 7 i preferencave te mia ndër filmat e Abbas Kiarostami-t :

1- Close-Up (1990) aka "Nema-ye Nazdik"
2- Life, and Nothing More... (1991) aka "Zendegi va digar hich" (aka "Et la vie continue")
3- Where is My Friend's House ? (1987) aka "Khane-ye doust kodjast?" (aka "Où est la maison de mon ami")
4- Taste of Cherry (1997) "Ta'm e guilass" (aka "Le gout de la cerise")
5- Ten (2002)-
6- Under the Olive Trees (1994) aka "Zire darakhatan zeyton" (aka "Au travers des oliviers )
7- The Wind Will Carry Us (1999) aka "Bad ma ra khahad bord" (aka "Le vent nous emportera")

[ChuChu]

2. Per filmin e Bertoluccit nuk kam shkruajtur ndonjehere ne forum; Mendimi im eshte se shume njerez kane pare vetem nje sekuence 5 minuteshe nga filmi (ate punen e gjalpit ! ) dhe kujtojne se ai eshte i gjithe filmi !

"Ultimo tango a Parigi" eshte historia e nje njeriu, i traumatizuar nga vetevrasja e gruas se tij, qe tenton te rizbuloje dashurine, permes nje eksperience primitive. Duke kryer mardhenie seksuale me frenezi, heroi i filmit (marlon brando) ne fakt kerkon ti jape impuls jetes se tij. Dhe ne fakt, ne vend te kesaj, nuk ben veçse i jep impuls vdekjes, duke instaluar dhunë ne raportet me partneren e tij. Nese e ke pare te gjithe filmin, besoj se e ke ndjere se si gjithshka shkon poshte e më poshte, si drejt ferrit ; dhe heroi, perfundon ne nje clown (klloun) per ta pas mëshire, qesharak e krejt i çburreruar...

Filmi ka bere skandal, kur ka dale ne 72-shin (me duket), sigurisht per skenat disi hard. Por sot, kjo puna e skandalit s'eshte veçse legjende...

Pra ne thelb, filmi eshte nje tabllo (nje pikture, si te thuash) e nje utopie (te rigjeturit e dashurise) qe kthehet ne auto-dënim. Ose thene ndryshe, "tango e fundit ne paris" s'eshte gje tjeter veçse nje film i pameshirshem ndaj verbërisë se nje mashkulli dominator dhe bllokimit qe kjo sjell ne dashuri.

Ti nuk e ke pare keshtu ??

Filmi eshte shume i bukur, HIQ pjesen e gjalpit. Une prej asaj skene nuk me vjen ta shoh prape.

Po per "The Dreamers" ke folur ketu?

[D&G Feminine]

Me pelqeu ky komenti i #67. Jasht teme: Bektashi je?
S'kam pare asnje film te ketij iranianit, po do i kerkoj keto filmat se me bere kurioze.
Ti chuchu ke pare?

[ChuChu]

Ncuq, DG.
Vetem "Ten" qenka on instant ne Netflix.

[autori]

Filmi eshte shume i bukur, HIQ pjesen e gjalpit. Une prej asaj skene nuk me vjen ta shoh prape.

Po ajo skena nuk ka si HIQET ! Sepse pikerisht, permes saj, tregohet se sa poshte kish rene Marlon Brando dhe ne ç'qorrsokak ishte futur, gjithe duke shpresuar se ishte ne rruge te drejte ! Qe te perfundonte aty ku perfundon ne fund te filmit (qesharak dhe patetik), duhet te kalonte nga ... gjalpi !

Po per "The Dreamers" ke folur ketu?

Nuk kam folur asnjehere, sepse nuk e kam pare; do gej rast ta shoh, besoj...

[autori]

Me pelqeu ky komenti i #67. Jasht teme: Bektashi je?
S'kam pare asnje film te ketij iranianit, po do i kerkoj keto filmat se me bere kurioze.

D&G, Faleminderit qe më lexon.

Jo ri, ç'ere bektashiu të jem ?? Por shiko, nuk e kisha fort ne prizmin fetar, se sa kulturor. Bektashizmi ka lene shume gjurme ne Shqiperi, më shume se sa kujtohet, sidomos ne zonat urbane (dmth ne qytete, dhe, po te kemi parasysh se jane qytetet ato qe prodhojne Historine, kuptohet dhe rendesia e bektashizmit). Ose, nese do ta konkretizoja (banalizoja) muhabetin, edhe dikush nga nje familje shqiptare qe e konsideron veten katolike apo ortodokse, prap se prap, pasi vë dorën ne gushë, i fryn dorës ! Ose, naten e vitit te ri, edhe ata bakllava bëjnë !! Dhe, nese flasin se ç'a do bejne neser, thone : "kismet !"

Dua te them qe, ajo qe me intereson (dhe e gjej tek filmat e Kiarostamit) eshte nje fare misticizmi (orienti), gjithe duke ruajtur nje doze normale te racionalizmit (oksidenti). A nuk themi shpesh qe ne shqiptarët, ne nje fare menyre, kemi qene gjithmone te dyzuar midis orientin dhe oksidentit ?? Dhe mendoj se eshte nje nga gjerat me te bukura qe kemi, NE MOS MË E BUKURA !!
(dhe pikerisht, kete "dyzim", e gjej tek filmat e iranianit)

Por ka 1000 gjera per te thene per filmat e tij...

[MI CORAZON]

Ah, qe nuk shprehem dot ketu ne forum, por do t'ju kisha dhene nje pergjigje tamamce , chuchu dhe autor.

[autori]

Mendimin tim per "INCEPTION", blockbuster veror i 2010-es, e kam shkruar permes 2-3 postimeve tek blogu shqiptar "Peizazhe te Fjales", nën nickname : STALKER.

Adresa eshte : http://xhaxhai.wordpress.com/2010/07/23/endrra-filma-kujtime/

Nota ime per filmin : 4.5

[autori]

Vjet, kur rastesisht kam pare filmin vizatimor "Caroline" (qe per fat te keq, nuk kam mundur ta komentoj ne kete forum), më ne fund kam kuptuar se, edhe nje zhanër si filmi i animuar, mund te krijoje vepra te mirefillta artistike. Pra, cilesia tejet e dobet artistike e shumices se filmave te zhanrit multiplikativ, nuk ishte faj i zhanrit, por i atyre (regjizore, producente...) qe merren me kete gjini filmike.

Te njejten "tabu" kam patur deri dje edhe per filmat aventurë (ose me sakt, fantastiko-aventure) : e kam patur te pamundur te shikoj te tille, te pakten deri ne fund ! E le më ta pelqeja ! Historite me jane dukur fallcërisht te komplikuara, pa ndonje magji te vertete artistike, video-klipeske (po me vjen ne mend "the lord of the ring" nga i cili, nuk kam arritur asnjehere te shikoj me teper se 15 a 20 minutat e para...).

U desh te shikoja dje ne kinema "The last Airbeder", filmin e fundit te Mister Night Shyamalan (regjizorit te "The Sixth Sense"), qe më ne fund shijoja nje film aventure. Dhe ç'te shijuare se ! Dhe te mendoja, se, perfundimisht, asnje zhaner filmik nuk eshte fajtor, se asnje zhaner nuk eshte më interesant se tjetri.

Megjithate, kisha frike se, duke qene nje blocbuster i kushtueshem financiarisht, me ne fund, Mr Shyamalan do t'ja kish shitur shpirtin djallit (do kish toleruar artistikisht), me qellim terheqjen e nje publiku sa më te gjere, i cili, ne fakt, u be vite qe i ka kthyer kurrizin (qe prej realizimit te "Lady in the Water" (per te cilin, duke qene se e kam ri¨shikuar se fundmi, kam ndryshuar jo pak mendim... !). E pra Shyamalan, jo vetem nuk e ka tradhetuar artin e tij, por i ka mbetur rigoroz menyres krejt te lire te te filmuarit. Dhe ka bere nje film sa fragil, delikat, aq dhe te magjishem !

Thuhet shpesh se Shyamalan, e ka fort per zemer te transmetoje mesazhe politike, permes filmave te tij. Kjo nuk eshte e pavertete, pasi edhe pse ne aparence "The Last Airbender" eshte film me martial weapon (arme luftarake), ndihet mesazhi qe ka dashur te transmetoje regjizori. Por ç'eshte per tu pershendetur eshte fakti se mesazhe te tilla nuk kthehen ne qellim ne vetevete, nuk kthehen ne objekt (ose objektiv) te filmit. Per shembull, tema e shpetimit te botes nga femijët (ide fort nobël !), eshte ne thelb te filmit ne fjale (qe, megjithate, per nga ana skenaristike, eshte i nje thjeshtesie te hatashme (po me kujtohet nje shprehje e Ozu qe thosh se "jeta eshte e thjeshte, pro jane regjizoret qe e komplikojne kot fare").

Shkurt, "The Last Airbender" eshte nje film i mrekullueshem mbi femijerine e vjedhur, dhe mbi te keqen qe te rriturit ushtrojne ndaj pjellave te tyre, eshte film i mbushur me imazhe te verteta, dhe jo me imazhe te sajuara lart-e-poshte e te montuara ne nje salle montazhi. U kenaqa shume me rigorozitetin artistike te Shyamalan qe, per mendimin tim, vazhdon te mbetet i vetmi regjizor hollywoodian qe arrin te mos tradhetoje artin e tij, gjithe duke realizuar filma qe shpesh konsiderohen zyrtarisht si blockbuster. Cili eshte sekreti ? Ate e di veç ai, por, mendimi im eshte : talenti autentik i Mr Shyamalan eshte padyshim guri i themelit te artit te tij. Dhe mos-tradhëtimi i tij nga ana e regjizorit ! Thene ndryshe, integriteti i tij artistik.

shenim: "The Last Airbender" eshte nje film që me sa duket, zhgenjen te dyja palet : kritika (ajo amerikane, por dhe ne France, kritika eshte s'ka ku te shkoje me e keqe) e ka pritur tmerresisht keq filmin (sigurisht, kritika e ka me qejf te madh te cerebralizoje gjithshka, dhe preferon filmat me demek inteligjentë - nderkohe qe filmi ne fjale eshte i nje thjeshtesie skenaristike që të lé gojehapur !!); por nga ana tjeter, edhe publiku i gjere (psh, ai amerikan) e ka pritur po aq keq.
Keshtu qe, nuk do e rekomandoja aq kollaj per te shkuar per ta pare...
Behet fjale per nje film tmerresisht fragil, por... te mrekullueshem !!

nota ime per filmin : 9.5

web-site i filmit : http://www.thelastairbendermovie.com/

[autori]

Ti rikthehemi listes se regjizorëve te mi te preferuar, te cilen e fillova ketu me ata te Kiarostamit.
Pra vazhdojme me :

II. Filmat e Jacques Rozier



Per fat te mire, me gjithe moshen e tij disi te thyer 84 vjeçare, Jacques Rozier eshte ende në jetë, e keshtu mund ta vendos ne listen e 5 regjizoreve te mij te preferuar qe jane gjallë e ne aktivitet. Nga ana tjeter, ne fakt, nuk më eshte dhene asnjehere te komentoj ketu ne forum qofte dhe nje here te vetme filmat e tij; e aq me pak ta permend ! Nga na "mbiu" ky francezi Jacque Rozier ?

Arsyeja eshte po aq e thjeshte sa dhe e "komplikuar". Rozier ka bere fiks po aq filma sa gishta ka një dorë : 5 ! Ne nje shtrirje kohore prej... 50 vitesh !! Dhe sa here e kane pyetur pse ka bere kaq pak filma, kineasti eshte pergjigjur qe ai asnjehere nuk ka pushuar se punuari (Rozier ka realizuar jo pak dokumentare edhe per TV dhe porosi te tjera si metrazhe te shkurtra etj etj) dhe qe realizimi i nje numri tejet te vogel filmash artistike (5 ne 50 vite !!), i ka dhene mundesine te jete artistikisht teresisht i lirë !

Dhe per e lirë, nuk ka më ku te shkoje se kinematografia e Rozier ! E lirë, sepse refuzon teresisht efektet e kollajta kinematografike, refuzon tempon dhe ritmin konvencional : filma e tij jane tmerresisht spontanë, gjithe duke mos qene te improvizuar (biles jane fort te mire-menduar !).

Pergjithesisht, filmat e Rozier rrefejne pelegrinazhe nganjehere komike, gati edhe humoristike, shpesh behet fjale per pushime verore ne buze te detit, ku personazhet duket se bejne gjera te parendesishme si pikniku ("Adieu Philippine"), ose kapje ngjalash ("Du côté d'Orouet") por qe na duken akte aq familjare, aq te zakonshme, sa qe nje melankoli e hatashme lind ne fund te filmit, nje emocion i rralle (po aq i rralle sa dhe filmat e tij !!).
Gjenialiteti i filmave te tij pra qendron mbi te gjitha ne gjetjen e ekuilibrit midis parëndesise (ne dukje !) së ngjarjeve ne film dhe dëndesise se realitetit qe i referohet, nje ekuiliber i tille qe i jep atij nje rendesi te mjaftueshme per te na pasionuar me të.

Megjithate, ka dhe nje arsye tjeter, qe eshte kryesorja, pse jam kaq fans i filmave te tij.

Nese do te benim kujdes, mund te vinim ré se gjate ketyre Kino-Ditareve qe kemi mbajtur tashmë prej disa vitesh ne kete forum (qe prej 2006-es, nese nuk gabohem !!), gjate komenteve per filmat, kemi evituar me te drejte perdorimin e nje fjale : perdorimin e fjales humanizëm. Eshte nje fjale vertet delikate, komplekse, fjale aq shume e keqperorur ne shek XX, sa sot duhet te matesh 100 here per ta perdorur qofte nje here te vetme ! E pra, filmat e Jacques Rozier jane, per syte e mi, filmat më humanistë ne botë ! Toni i tyre humanist eshte i nje saktesie te tille, qe doemos vetem ai vete, pra regjizori, e ka sekretin ! Ne ate shkalle, sa tash e tutje, nese me pyesin se ç'do te thote humanizem, jam i gatshem te pergjigjem : "Humanizëm do te thote "Maine Océan !" (film i tij, qe me pelqen mbi gjithe te tjeret, realizuar ne 1985).

Sot eshte po aq e thjeshte sa dhe e "nderlikuar" per te pare filmat e tij : duke qene se shfaqen shume rralle (ne ndonje rast retrospektive) dhe pothuaj kurre ne TV, menyra me e mire per ti parë eshte box-i prej 5 DVD i 5 filmave te tij, edituar, me ne fund, ne 2008 !


Top 5 i preferencave te mia për filmat e Jacques Rozier :

1- Maine Océan (1985)
2- Du côté d'Orouët (1973)
3- Les Naufragés de l’île de la Tortue (1976)
4- Adieu Philippine (1962)
5- Dy metrazhe te shkurter : "Rentrée des classes" dhe "Blue jeans"

ps: filmi i tij i peste "Fifi martingale" (2001), prezantuar ne Festivalin e filmit ne Venecia, asnjehere nuk ka gjetur distributor. Ne vend te tij, ne box-DVD e 5 filmave, jane dy metrazhe te shkurter, te cituar ne listen e mesiperme.



ne foto: box-DVD i 5 filmave te Jacques Rozier dhe kryevepra e tij : "Maine Océan"

[autori]

23 Maji 2010, dita kur regjizori tailandez Apichatpong Weerasethakul fitoi Palmën e Arte ne edicionin e 63-te te Festivalit te Kanës, me të gjitha gjasat do te hyje ne histori si "The Independence Day" e Kinematografise se Lire e te Vertetë ! Duhen pare filmat (por dhe instalacionet video !) te tij, per te kuptuar se ç'eshte nje film i lire, ç'eshte nje film i vertete ! Ne kete fillim shekulli, askush më mire se kineasti tailandez veçse 40 vjeçar nuk i eshte afruar aq shume atyre !

JL Godard e ka me qef te citoje shkrimtarin francez Jean Genet, tek thoshte se, "Duhet germuar per te gjetur imazhet : ato gjenden ne shkretëtirë !". Me imazhe, sigurisht qe Godard nenkupton ato te pastrat, te vertetat (ato qe Deuleze i quan "image pure") e qe sigurisht, ndodhen atje ku s'ka asgje, ne shkretetire, domethene ne imagjinatën më absolute te krijuesit. Po imazhet e filmave te Weerasethakul-it, ku ndodhen ? Ku ndodhet "shkretetira" e tij krijuese ?

Pa dyshim, ne xhunglen tailandeze, po aq e virgjer sa dhe shkretetira : aty ku zhvillohet edhe pjesa me e madhe e ngjarjeve te filmave te tij me metrazh te gjate, gjithesej 5, ne 10 vite krijimtari (2000-2010), gjithe duke punuar aktivisht ne relaizimin e metrazheve te shkurter (si ky ketu : http://filmjournal.net/autori/2009/0...toms-of-nabua/) sa dhe te ekspozitave ( http://filmjournal.net/autori/2009/1...akul-tailande/ ).

Duke pritur te shohim filmin e tij te ri (i pesti i regjizorit) me te cilin fitoi dhe Palmen e Arte ne Kanë (Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives, e kam te veshtire te klasifikoj 4 filmat e Apichatpong Weerasethakul, pasi per të katert, kam nje afeksion pothuaj te njejte e të pamatë ! E megjithate, duhen respektuar rregullat e lojes, keshtu qe....

voilà,
Top FIVE Apichatpong Weerasethakul : (click tek titujt per trailer)

1. Tropical malady (2004)
2. Blissfully yours (2002)
3. Mysterious object at noon (2000)
4. Syndromes and a century (2007) : http://filmjournal.net/autori/2009/0...weerasethakul/
5. ? - duke pritur filmin e tij te ri, qe del ne shtator 2010...

[autori]

Pedro Costa e ka shpjeguar vetë si ka arritur aty ku ka arritur sot :

Deri në vitin 1997, regjizori i ri portugez kish xhiruar tashme dy filma : “O Sangue” dhe “Casa de lava“. Siç tregon ai vete, ne ne fare menyre, Costa kish filluar te fitoje statusin e regjizorit autorial. Po merrte patenten e “regjizorit autorial europian”. Po behej figurë !

Pikerisht ne 1997, Costa xhiron “Ossos” (Kockat), fitues i Luanit te argjente ne Festivalin e filmit ne Venecia. “Ossos” u xhirua ne periferite e varfra te Lisbones, gjithmone sipas kodeve te xhirimit te nje filmi : produksion e post-produksiton, camera 35mm, carrelio (travelling), drita prozhektoresh, asistentë regjizorë… bla bla bla.

Siç rrefen vete regjizori, sa më tepër qe xhirimi avanconte (gjithkush ne postin e tij, rutinë e perditshme filmimi… etj etj etj), aq me shume ndjehej nje far sikleti, ne gjirin e ekipit te xhirimit : ndihej shija e nje far genjeshtre, e nje çekuilibri moral midis realitetit mizerabel te kesaj periferie te Lisbones, dhe menyres “klasike” (profesionale) te filmimit; çekuliber konkret midis, nga njera anë varferise se pashprese qe pershfaqej perpara kamerave dhe nga ana tjeter, energjise se harxhuar prapa kamerave (nga ekipi teknik). A thua se kjo lagje, kjo periferi, e refuzonte nje kinema te tille, nje film te tille, nje xhirim qe perdorte teper dritë prozhektorësh per te ndriçuar nje zone te tille, te erret, te pisët, banoret e te ciles ngriheshin ne 5 te mengjesit per te punuar si shtrues asfalti rrugesh ose pastruese shtepish, dhe ktheheshin ne 9 te darkes per te fjetur. Shkurt, niseshin me nate e ktheheshin me nate !

Nje mbremje, Pedro Costa vendos te nderprese dritat e prozhektoreve. Qofte dhe per pak çaste. Duke vene gurin e pare te nje kinematografie te re, ku drita kthehet ne erresire/ditë : regjizori kuptoi se, ne fakt, ai nuk kish nevoje as per asistentë regjizorë, as per carrelio e prozhektore, as per producentë. Ndjeu qe ajo qe deshironte, ne fakt, ishte te qendruarit vetem per vetem me njerezit e kesaj lagje, te qendruarit vetem per vetem me disa njerez qe i do fort. Dhe keshtu, pak e nga pak te gjente ritmin e punes se xhirimit, ritem qe u shkonte per shtat banoreve ne fjale, hapsires se jetuar prej tyre. Lind keshtu “Ne dhomen e Vandës” (No quarto da Vanda, 2000) dhe “Perpara Rini !” (Juventude em Marcha - COLOSSAL YOUTH, 2006). Dy kryevepra, dy monumente kinematografike.
Pedro Costa rishpiku kinemanë !

Vetë Costa thote se nuk ka shpikur asgje ! Biles sipas tij, ai eshte thjesht nje regjizor hollywoodian, ne sensin klasik. "Ne sensin qe, ashtu sikurese kufijte e kinemase hollywoodiane klasike ishin te kushtezuara nga studioja, njesoj edhe puna ime- thote Costa, eshte e kondicionuar nga lagja Fontainhas" (e cila, prej 4-5 vitesh nuk ekziston më).

Serge Daney, kritik francez i kinematografise, ka pas thene per Straub-ët qe, “Per ta, ekziston vetem ai(ajo) qe reziston, qe ben rezistencë“. Tek Pedro Costa, nxenes i Straub-ëve, reziston vetem ai(ajo) qe shuhet (zhduket, humbet), ku me shuarje (zhdukje), nenkuptohet ai (ajo) qe egziston permes kesaj shuarje(zhdukjeje). Vanda (”Ne dhomen e Vandes”) dhe Ventura (”Perpara Rini”- COLOSSAL YOUTH) misherojne pikerisht kete zhdukje (shuarje)- atë te lagjes Fontainhas.

prolog : Ne edicionin e vitit 2006 te festivalit te filmit ne Kane, ne konkurim zyrtar u shfaq edhe "COLOSAL YOUTH", filmi i fundit i Pedro Costa-s. Thuhet se, edhe pse dalja e spektatoreve nga salla e kinemase gjate transmetimit te filmave eshte diçka më teper se e zakonshme (sidomos gjate shfaqjes se atyre ne konkurim zyrtar, artistikisht shpesh edhe më radikalët), nuk ish pare ndonjehere ndonje dalje aq masive me perplasje kolltuqesh ne shenje revolte e spektatoreve te perkedhelur te Kanes, si ajo qe shoqeroi shfaqjen e filmit ne fjale. Eshte shembulli më kuptimplote jo per te treguar se sa elitiste eshte kinematografia e portugezit ne fjale, kurrsesi ! Por se ç'dëm te hatashem i kane sjelle shijeve te publikut mender-filma perversë të kallëpit të "la vita e bella" apo "dancer in the dark", dhe ç'perpjekje e mund duhet per te shpëlarë syte nga filma-spektakel te tille te shemtuar, per te arritur me ndjé nje kinematografi te tille e te rralle si ajo e Pedro Costa-s !


Top 5 - PEDRO COSTA :

1. Juventude em marcha (Colosal youth) - 2006
2. No Quarto da vanda (In Vanda's room) - 2000
3. Ne change rien - 2009
4. Où gît votre sourire enfoui ? - 2001
5. Ossos - 1997


ps: Pedro Costa eshte Cesanne i kinematografise, por... shshshsht ! Ja "prova", me imazh :

[autori]

Kam pas shkruar ketu nje portet te David Lynch tek tema "50 kineastet me te medhenj te shek XX", keshtu qe nuk po ndalem perseri tek profili i tij artistik. Me kete postim, doja thjesht te konfirmoja dashurine time te pamate per filmat e tij !

Megjithate, vlen per t'u percaktuar diçka : Lynch eshte shembulli par excellence i asaj se sa ndryshojne veprat e nje regjizori, qofte ky dhe i talentuar, ne funksion te produksionit (pra financimit te filmit). Sa më te varur ka qene finaciarisht nga producentet, aq më pak të lirë kane qene filmat e tij ("Dune", "Elephan man", "Wild at Heart", "The straight story" - te cilet edhe pse jane filmat më te njohur te tij, nuk jane domosdoshmerisht ata më te mirët !). Nderkohe qe, kur Lynch nuk ka realizuar filma te porositur nga kompanite kinematografike dhe nuk eshte kushtezuar nga producentët, ka realizuar edhe filmat e tij me te magjishem : "Eraserhead" (1976), "Twin Peaks: Fire Walk with Me" (1992), "Mulholland Drive" (2001), "INLAND EMPIRE" (2006) - me kete te fundit, ekzigjencat e tij artistike kane shkuar vertet shume shume larg !


TOP 5 personal per filmat e David Lynch :

1. Mulholland Drive
2. INLAND EMPRE
3. Twin Peaks: Fire Walk with Me
4. Eraserhead
5. Lost Higway

[autori]

Nese ka nje regjizor sot ne bote, filmave te te cilit mund tu heqesh zerin dhe prap se prap jane te mrekullueshem, ai eshte Tsai Ming-liang (ose Ming-liang Tsai, siç njihet ne boten anglofone). Keshtu qe mund te thuhet me plot gojen se regjizori ne fjale eshte nga te paktit fare-fare qe ben kinematografi te kulluar, ku imazhet flasin vete, dhe nuk kane nevoje per zë. Per me teper qe ne filmat e tij personazhet flasin shume shume pak, per te mos thene asfare , tamam ashtu sikurse dhe ishte ne gjenezen e saj kinemaja : memece !

Me origjine kineze por i lindur ne Malajzi, Tsai Ming-linag studion kinematografine ne Taivan dhe fillimisht punon per TV. Filmi i tij i parë artistik daton vitin 1992 dhe ne keto 20 vite ka realizuar gjithesej 9 filma.
Nje nga dy figurat kryesore te asaj qe u quajt "vala e re tajvaneze" e viteve '90 (tjetri eshte regjizori Hou Hsiao Hsien), filmat e Tsai Ming-liang-ut, shume te levduar neper festivale nderkombetare filmi, shquhen per nje modernitet qe kap maja vertet te paimagjinueshme. Ne nje fare menyre, ai eshte padyshim trashegimtari më i denje i Antonionit, nese e kemi fjalen per modernitetin kinematografik te vepres se tij, gjithe duke ruajtur nje strukture shume shume here me pak komplekse dhe shume më "naive" se ajo e filmave te mjeshtrit italian.

Top-5 i filmave te Tsai Ming-liang : (click mbi titujt e filmave per komentet respektive per ta)

1. I don't want to sleep alone
2. Vive l'amour
3. The Wayward cloud
4. The river
5. Face

Gjithsesi, eshte e veshtire te besh nje klasifikim te filmave te tij, per arsyen e thjeshte se te gjithe, ata kane nje nivel me shume se te admirueshme cilesor ! Fakti qe tre filmat e tjere te tij "What Time Is It Over There?", "Good Bye, Dragon Inn" dhe "The Hole" vlejne po aq sa 5 filmat e lartpermendur, konfirmon kete gje.