S H Q I P, 17/07/2010
RRENA KOLOSALE E 3.2 MILIARDĖ EUROVE
Mustafa Nano
Dėgjova lajmin mbi 3.2 miliardė eurot, qė do tė merren hua nga njė mizėri bankash tė huaja dhe mbeta i shushatur; dhe disi ligsht dhe i turpėruar, ngaqė pak ditė mė parė kisha mbrojtur dhe argumentuar tezėn, se Shqipėria e Sali Berishės nuk i ka kartat fort nė rregull pėr tė marrė borxhe. Dhe aty pėr aty doja qė dikush tė mė bėnte ca shpjegime. Ēfarė po ndodh? Shqipėria ka sot njė borxh publik qartėsisht mė tė madh se sa pesė vite mė parė (afro 60% e GDP-sė thotė qeveria, afro 70% e GDP-sė thotė opozita) dhe gati tė gjithė bien dakord se jemi nė pikėn pėrtej sė cilės nuk mund tė shkohet. Por krejt papritur marrim vesh, se nė njė mbledhje qeverie janė miratuar njė sėrė marrėveshjesh financiare me disa nga institucionet mė tė rėndėsishme financiare europiane dhe ndėrkombėtare, nė vlerėn e rreth 3.2 miliardė eurove, pėr financimin kryesisht tė infrastrukturės rrugore nė vend (fraza nė thonjėza ėshtė e marrė nga site-i i Kėshillit tė Ministrave tė Republikės sė Shqipėrisė). Kėto institucione financiare janė (i referohem sėrish site-it tė Kėshillit tė Ministrave): Banka Europiane e Investimeve, Banka Islamike e Zhvillimit, Banka Europiane pėr Rindėrtim e Zhvillim, Fondi i OPEC-ut, qeveria japoneze, Korporata Financiare Ndėrkombėtare, Banka Gjermane e Zhvillimit, Banka e Detit tė Zi, Fondet e Gjirit, qeveria austriake. Ndėrsa veprat ku do tė investohen 3.2 miliardė euro janė (gjithmonė nga i njėjti site): autostrada Tiranė-Elbasan, rrugėt rurale, linja e interkonjeksionit Tiranė-Prishtinė, linja tjetėr e interkonjeksionit Tiranė-Shkup, njė turbinė shtesė nė hidrocentralin e Vaut tė Dejės, disa ujėsjellės, rruga e Arbrit, Boshti i Jugut, korridori i tetė, rruga Qafė Plloēė-Librazhd dhe ristrukturimi i gjashtė spitaleve.
Po pėrpiqem ti jap vetė shpjegimet. Po e filloj duke vėnė pak rend nė mendimet e mia. Nėse do ta marrim seriozisht kėtė lajm, do tna duhet ta trajtojmė si njė nga traktativat mė tė rėndėsishme tė natyrės financiare nė historinė shtetėrore tė Shqipėrisė. Nuk ka ndodhur kurrė, qė me njė tė rėnė tė lapsit, buxheti i Shqipėrisė tė pasurohet me 3.2 miliardė dollarė, tė cilat do tė shtihen nė punė pėr tė financuar njė seri veprash infrastrukturore me rėndėsi tė jashtėzakonshme, gjė qė theksohet edhe nė njoftimin kryeministror. Por nuk ėshtė vetėm kjo qė e bėn tė rėndėsishėm kėtė lajm. Kėto miliarda euro janė huara tė marra nga qeveria (kjo ėshtė lėnė tė kuptohet) dhe kjo do tė thotė, se borxhi ynė publik, i cili sot ėshtė i barabartė me rreth 8 miliardė euro, na rritet brenda ēastit me 3.2 miliardė euro tė tjera dhe kėshtu nga 60-70% e GDP-sė shkon e bėhet sa GDP-ja vetė. Nė kėtė mėnyrė ia kalojmė Greqisė dhe i afrohemi Italisė. E duke qenė se skemi kėllqet e Italisė, rrezikojmė qė tė pėrfundojmė nė theqafje mė shpejt e mė keq se sa Greqia. Tė kuptohemi, nėse e gjithė kjo do tė ishte e vėrtetė. Por a ėshtė e vėrtetė?
Ėshtė e ēuditshme se si, por ky lajm medemek bombastik mbeti fare pa vėmendje. Nuk pati asnjė jehonė nė mjedisin politik. Asnjė reagim. Asnjė debat. Asnjė shkrim. Tė nesėrmen e mbledhjes sė Kėshillit tė Ministrave, asnjė prej gazetave mė tė rėndėsishme tė vendit nuk e kish parė tė udhės ta njoftonte nė faqe tė parė (duke pėrjashtuar Shekullin, qė e kish ngucur brenda njė kuadrati tė kuq). Gazeta e re Mapo, edhe pse nuk e lajmėronte nė faqen e parė, i kish kushtuar kėtij lajmi gjysmėn e sipėrme tė faqes 3, ku mė i madh se sa shkrimi, ishte njė fotografi e Kryeministrit Berisha dhe e ministres Bregu.
Dhe nuk mbaron kėtu. Pardje fola nė telefon me 5-6 ekonomistė, me tė cilėt konsultohem sa herė qė nuk u jap dot dum pikėpyetjeve tė mia nė lėmin e ekonomisė dhe tė financės nė pėrgjithėsi, e situatės ekonomiko-financiare tė vendit nė veēanti. Sikur ta kishin bėrė me fjalė, mė dhanė tė njėjtėn pėrgjigje: Nuk ishte shumė e qartė ajo qė tha Kryeministri; mė jep pak kohė pėr tė marrė ca informacion mė tepėr dhe pastaj flasim. Por edhe mė vonė, ndonėse e kishin lexuar lajmin pėr hesap tė tyre, apo ishin konsultuar me miq mė tė pėrditėsuar me ēalltisjet e qeverisė, nuk ishin nė gjendje ta kuptonin e shpjegonin deri nė fund informacionin e marrė. Amį shifra e 3.2 miliardė eurove tė marra hua nga bankat e huaja i linte gjithsesi si tė topitur. Ngado e sido qė ti vish rrotull huasė nė fjalė, ajo sė pari ėshtė kolosale, e sė dyti ėshtė barrė e rėndė qė i shtohet barrės gjithashtu tė rėndė tė borxhit publik.
Po pardje mė ra nė sy njė shkrim i Florjon Mimės nė gazetėn Shqip. E lexova dy herė, hėm ngaqė doja tė ndriēoja veten mbi atė qė ndodh brenda mazhorancės, hėm ngaqė doja tė pėrputhja deklaratėn e tė parit tė qeverisė me qėndrimet e njė eksperti tė mirinformuar afėr tij. Nuk gjeta pėrkitje; pėrkundrazi, dukej sikur pėrfaqėsonin/mbėshtesnin qeveri tė ndryshme. Berisha, njė ditė mė parė, e kish ngritur borxhin publik nė 90-100% tė GDP-sė, ndėrsa deputeti i tij, ish.zv.ministėr i Financave, kėndonte njė avaz tjetėr: qeveria ka marrė zotimin ta zbresė borxhin publik nė 50% tė GDP-sė. Nė tė njėjtėn ditė e po nė gazetėn Shqip, Ridvan Bode i binte, jo njė avazi tjetėr, por njė cyrle tjetėr: refuzonte njė ofertė huaje tė bėrė nga ana e FMN-sė. Po pėr ēarsye refuzojmė ofertėn e FMN-sė, teksa jemi duke kėrkuar e marrė borxhe nga banka e fonde jo fort tė dėgjuara e jo fort tė besueshme? A mos vallė kėto tė fundit na japin hua me interes e me kushte mė tė favorshme se sa ato qė jep FMN-ja?
Dhe ja, ku dolėm te njė pikė interesante. Kryeministri flet pėr huara tė marra nga lloj-lloj bankash, tė cilat (huatė) kapin nivele marramendėse dhe nuk na thotė dy fjalė lidhur me termat e kushtet e tyre, nuk na thotė se me ēnormė interesi duhen shlyer kėto huara, kur fillon livrimi i huasė, nė ēhark kohor shtrihet ajo, ēdetyra e ēdetyrime kanė palėt nė njėrėn apo tjetrėn rrethanė. Dikush mund tė mendojė, se kėto nuk janė detaje kryeministrore; kėto mund tė gjenden nė tekstet e marrėveshjeve tė miratuara midis qeverisė sė Republikės sė Shqipėrisė dhe kėtyre bankave, fondeve, qeverive tė huaja. Epo mirė, ju ftoj tė futeni nė site-in www.keshilliministrave.al, aty ku normalisht duhet tė gjenden dhe detaje tė tilla. Dhe ēfarė do gjeni? Do tė gjeni, se gjithė-gjithė, bash atė ditė qė Kryeministri na hodhi fytyrės shifrėn trallisėse 3.2 miliardė euroshe, janė lidhur vetėm katėr marrėveshje, njėra me njė bankė austriake me emrin Unicredit, e dyta me Bankėn Islamike, e treta me Fondin e OPEC-ut dhe e katėrta me Bankėn Europiane tė Investimeve. Nuk duhet tė kemi pikėn e dyshimit, se tė katėrta kanė dashur muaj tė tėrė pėr tu finalizuar dhe kjo do tė thotė se nuk kanė tė bėjnė asnjė ēikė me gjoja besimin qė qeveria shqiptare ngjall nė ditėt e sotme (kėtė na tha Kryeministri duke rrahur gjoksin) nė mjediset financiare ndėrkombėtare. Marrėveshja e parė ėshtė pėr financimin e modernizimit tė 6 spitaleve rajonale, ndėrsa tre tė tjerat janė pėr ndėrtimin e rrugėve rurale. Kaq. Ska mė. Fundi i fabulės.
Tekstet e marrėveshjeve mund ti kėrkoni, por nuk keni pėr ti gjetur dhe kėshtu nuk do tė merrni vesh se sa tė mėdha janė kėto hua dhe se me ēfarė kushtesh janė marrė. Kryeministri foli pėr hua tė buta, por sa kohė qė si kemi parė, kemi plot tė drejtė tė dyshojmė se mund tė jenė bajagi tė forta. Opozita dhe gazetat joqeveritare nuk do tė bėnin keq ti kėrkonin kėto marrėveshje tė miratuara. Ka shumė gjasa tė mos dalin pa gjė nga ky inkursion i pamundimshėm nė Ministrinė e Financave. Sė pari, do tė marrim vesh detyrimet qė kėto marrėveshje vėnė pėr palėn shqiptare, d.m.th pėr qeverinė tonė. Nuk ėshtė ēudi qė ndonjėra prej kėtyre kredive tė jetė e natyrės komerciale, d.m.th me norma tė kripura interesi. Sė dyti dhe kjo ėshtė ajo qė ka mė shumė rėndėsi ėshtė e sigurt, qė do tė dalė nė shesh njė rrenė e madhe. Nuk ekziston asnjė hua prej 3.2 miliardė eurosh. E gjithė kjo ėshtė njė sendėrgji e Kryeministrit, i cili atė ditė ka nėnshkruar veē kėto katėr marrėveshje mbi huara modeste.
Po ta pyesė ndonjė gazetar Berishėn mbi kėtė ngjarje, ai me siguri do tė thotė, se unė nuk thashė qė i kemi marrė 3.2 miliardė euro kredi; unė thashė qė na janė premtuar. Dhe ėshtė e kotė, qė i njėjti gazetar tė vijojė tė pyesė veten, se pse dreqin e bėri fakt tė kryer kėtė punė, teksa kjo punė ėshtė prit gomar tė mbijė bar. Ėshtė e kotė, pasi Berisha bėn llogaritė e veta. Ai thotė njė rrenė dhe ndoshta e harron shpejt atė qė thotė, por mijėra e mijėra tė tjerė qė e dėgjojnė disa herė nė ditė nga TVSH-ja e nga TV Klan-i nuk ėshtė e thėnė qė ta harrojnė; pėrkundrazi. Dhe ai i thotė kėto gjėra pikėrisht pėr kėta tė fundit, tė cilėt nuk dinė tė bėjnė kollaj dallimin midis informacionit e dizinformacionit, sė vėrtetės e gėnjeshtrės, rrenės e pėrgėnjeshtrimit, shtetarit serioz e Kryeministrit mashtrues.
Krijoni Kontakt